Emotionele intelligentie is een vaardigheid die in de zorg van nu én de toekomst een steeds belangrijkere plaats inneemt. Sebastian Buurma is medeoprichter van Emotiplus, een bedrijf dat trainingen aanbiedt om emotionele intelligentie effectief te gebruiken. Hij legt uit waarom zorgpersoneel gebaat is bij het goed kunnen gebruiken van emotionele intelligentie.
Emotionele intelligentie is het goed kunnen herkennen, begrijpen en reguleren van emoties. Zowel die van jezelf als die van anderen. “Het is een van de vaardigheden waarin mensen zichzelf het meest overschatten”, zegt Sebastian. “Zeker in beroepen waarin emoties een belangrijke rol spelen, denken mensen dat ze dit goed onder de knie hebben. Tot ik ze vraag te omschrijven hoe ze zich voelen en hier een emotie aan te koppelen. Dan blijkt dat het onder woorden brengen van wat je ervaart nog niet zo makkelijk is. Laat staan om aan die emotie de juiste handeling te koppelen.”
Je emotie een naam geven
“Het verbeteren van je emotionele intelligentie is als het leren van een vreemde taal”, legt Sebastian uit. “Eerst moet je het vocabulaire op orde hebben. Je moet de juiste woorden kennen, anders kan je elkaar niet begrijpen en niet de juiste actie ondernemen. Neem als voorbeeld ‘stress’. Bijna iedereen gebruikt het als er ‘iets’ moeilijk is of tegenzit, maar eigenlijk is stress niets meer dan een containerbegrip voor heel veel verschillende emoties waar een mate van inspanning bij komt kijken.”
Hij vervolgt: “Als je in de algemene term van ‘stress’ blijft denken, dan is er maar een oplossing om wat te doen met die inspanning: ontspannen. Maar als je stress wil verminderen, moet je de emotie die je écht ervaart vinden door het de juiste naam geven. Ben je bijvoorbeeld overweldigd door de hoeveelheid werk die je moet verzetten, dan helpt het om prioriteiten te stellen en hulp te vragen. Ben je verward door een lastige relatie, dan kan het aangaan van een gesprek juist verlichting bieden. Even ontspannen was in geen van deze voorbeelden de oplossing geweest voor het onderliggende probleem.”
Betere behandeling
Verpleegkundigen kunnen volgens Sebastian op verschillende vlakken baat hebben bij het versterken van hun emotionele intelligentie. Allereerst als het aankomt op hun eigen welzijn. Hoe zorg je ervoor dat je verwerkt wat je op een dag hebt meegemaakt? “Door je eigen emoties te herkennen en daar effectief op te handelen, kan je in een vroeg stadium erger voorkomen”, meent Sebastian.
Daarnaast zorgt emotionele intelligentie ervoor dat je ziet wat patiënten en collega’s mentaal nodig hebben. Deze kennis verbetert de onderlinge communicatie en je komt sneller tot een oplossing. “Zo vertelde een SEH-arts over een boze patiënt. Hij had moeite deze patiënt goed te behandelen, omdat de man veel verbale weerstand bood. Toen hij het gesprek met de man aanging, bleek deze niet boos maar angstig te zijn. Bang voor de diagnose en de gevolgen daarvan. Door deze kennis kon de arts de patiënt de informatie en erkenning geven die hij nodig had om de juiste vervolgstappen te zetten.”
Uitval voorkomen
Sebastian merkt dat zorgpersoneel soms twijfels heeft over de noodzaak van een training op het gebied van emotionele intelligentie. Zeker als er acute prestaties geleverd moeten worden, zoals op de spoedeisende hulp of in de ambulance, worden emoties als complex ervaren. Iets waar je op dat moment niet mee bezig moet zijn. Maar hoe zet je een heftige gebeurtenis op een later moment van je af? Vroeg of laat kunnen onverwerkte emoties leiden tot uitval. “Juist daarom maakt emotionele intelligentie nu onderdeel uit van de opleiding van ambulancepersoneel bij twee regionale ambulancevoorzieningen”, legt Sebastian uit.
Door kennis over emotionele intelligentie neemt de objectieve werkdruk natuurlijk niet af. “Maar het kan je wel helpen meer rust te vinden, zodat je tijd krijgt om weer op te laden. Bijvoorbeeld door de emotie die hoort bij de werkdruk (‘ik zie zo tegen mijn dag op, ik begin al met een 1-0 achterstand’) te herkennen en de juiste actie te kunnen ondernemen. Daardoor kom je lekkerder je dag door.”
Zorgverleners zijn net topsporters
Met Emotiplus richtte Sebastian zich eerst vooral op topsporters. Op dit moment is de zorgsector zijn belangrijkste klant. Hij ziet een grote overeenkomst tussen topsport en het werk van verpleegkundigen. “In beide vakgebieden zijn emoties een belangrijk onderdeel van het dagelijkse werk. Emoties herkennen en ermee kunnen omgaan is essentieel voor het succes van een topsporter. Dit geldt ook voor mensen die werkzaam zijn in de zorg.”
Natuurlijk is het niet helemaal vergelijkbaar. Sebastian vertelt: “Het belangrijkste verschil is dat in de topsport het werken aan zogenoemde ‘soft skills’ meer geaccepteerd is.” Maar hij verwacht dat hier wel verandering in komt. “Veel werk zal in de toekomst geautomatiseerd worden. Maar kunstmatige intelligentie is nog lang niet in staat om met emoties te werken. Hier wordt de rol van de zorgprofessional dus heel belangrijk.”
Sebastian hoopt dan ook vooral dat verpleegkundigen en verzorgenden open staan om met hun emotionele intelligentie aan de slag te gaan. Dit kan ook zonder direct een opleiding of coaching te boeken. De website van Emotiplus biedt veel informatie, gratis templates en een gratis e-learning om zelf mee aan de slag te gaan.
