Schizofrenie is een complexe aandoening, weet ook ggz-verpleegkundige Janna. Geen enkele cliënt ervaart exact dezelfde klachten en een mix van symptomen is ook mogelijk. Janna deelt informatie en casuïstiek over schizofrenie in de praktijk.
Het Leerboek Psychiatrie voor Verpleegkundige leert ons dat schizofrenie wordt gekenmerkt door psychotische perioden. Een psychose is een toestandsbeeld met stoornissen in het denken, de zintuiglijke waarnemingen en het handelen. Belevingen en gedachten worden onvoldoende getoetst aan de werkelijkheid: de realiteitstoetsing is verstoord. Hierbij kan er sprake zijn van onjuiste overtuigingen van de werkelijkheid, waangedachten en hallucinaties. Denk daarbij aan verwardheid of het waarnemen van zaken die er niet zijn.
Schizofrenie binnen de ggz
Binnen de woonafdelingen van de ggz zijn veel cliënten opgenomen met de psychiatrische kwetsbaarheid schizofrenie. Geen cliënt met deze kwetsbaarheid is hetzelfde. De ernst van de klachten, en daarbij ook hoe een cliënt kan functioneren met zijn kwetsbaarheden in het dagelijks leven, is enorm verschillend. Zoals geen enkele mens hetzelfde is, ervaart ook geen enkele cliënt met schizofrenie zijn kwetsbaarheden hetzelfde.
Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van paranoïde wanen. Onze cliënt Erika heeft daar bijvoorbeeld last van. Zij denkt dan dat iemand haar geld of hond afpakt, of dat ze wordt achtervolgd naar huis. Hierdoor kan ze ineens beginnen te roepen: “Nee, jij mag mijn hond niet meenemen!” Ook is ze bang als ze over straat loopt en praat ze hardop tegen haar stemmen om hier weerstand tegen te bieden.
Emin heeft juist last van chaotisch gedrag. Afgelopen winter vroeg hij of ik hem kon helpen. Wanneer ik zijn kamer in loop, zie ik een Turkse man met een korte broek en klompen aan. Hij heeft wel een dikke jas aan, maar toch is het niet echt warm voor de buitentemperatuur van 6 graden. Emin begint in het Turks te praten en hard te lachen. Ik geef aan dat ik geen Turks kan verstaan, en vraag hem in het Nederlands te praten. “Ik heb geen geld meer, ze hebben mijn vlees gepakt van mijn lijf en nu kan ik niet meer pinnen. Je moet me helpen, zij doen het niet.” Emin is zorgmijdend en is zwakbegaafd.
Verschillende symptomen
Bij psychoses kan er sprake zijn van ‘positieve’ symptomen die duidelijk aanwezig zijn. Denk hierbij aan inadequaat of chaotisch gedrag, desoriëntatie, neigen naar oninvoelbare communicatie of katatonie. Maar psychoses kunnen zich ook kenmerken door ‘negatieve’ symptomen die juist opvallen door de afwezigheid van normaal gedrag. Dit is bijvoorbeeld initiatiefverlies, apathie, emotionele afvlakking, gedachte- en spraakarmoede, interesseverlies en sociale teruggetrokkenheid.
Bij schizofrenie kan er ook sprake zijn van een combinatie van verschillende symptomen. De 61-jarige Lotte zei laatst het volgende: “Ik heb last van mijn been en ik denk dat ik verlamd raakt door het depot. Hierdoor worden mijn spieren slap en kan ik niet meer lopen.” Door haar schizofrenie legt ze verbanden die niet kloppen met de realiteit. Ook komt de impulsiviteit nog weleens omhoog. Al gaat het nu met name om impulsieve gedachten en voert ze deze niet meer uit. Daarnaast wantrouwt ze de kleur rood: “Rode pillen zijn giftig en maken mijn benen nog slapper.” Lotte heeft hier niet alleen last van bij medicatie, maar ook rood voedsel zou giftig zijn.
Door de combinatie van symptomen die voor kunnen komen en de vaak voorkomende multimorbiditeit (o.a. LVB, middelengebruik, andere psychiatrische kwetsbaarheden en somatische aandoeningen) wordt schizofrenie een complexe aandoening. Niet een cliënt ervaart zijn klachten hetzelfde, symptomen komen bovendien op verschillende manieren tot uiting. Denk maar eens aan hallucinaties: die kunnen cliënten horen, zien en voelen, maar ook ruiken. En als cliënten dergelijke klachten moeilijk kunnen onderscheiden of kunnen verwoorden, is het soms best ingewikkeld om schizofrenie vast te stellen.
