Als iemand hoofdpijn heeft of zijn been breekt, weten we wat we moeten doen om hem te helpen. Maar als iemand psychische problemen heeft, hebben we daar niet direct een antwoord op en blijft het vaak nogal stil. Met de cursus ‘Eerste hulp bij psychische problemen’ wil MHFA Nederland hier verandering in brengen.
Wat is deze cursus precies en kunnen verpleegkundigen en verzorgenden hier ook nog iets van leren? We vroegen het aan verpleegkundige Micha Nies Maes. Zij is coördinator bij MHFA Nederland en geeft trainingen aan onder andere burgers, politiemensen, gemeentes en vrijwilligers om het stigma over psychische problemen te verkleinen en de kennis te vergroten.
Wat betekent MHFA en waar komt het vandaan?
“MHFA staat voor Mental Health First Aid, de Engelse benaming voor Eerste hulp bij psychische problemen. Het is een methode die 16 jaar geleden in Australië is ontwikkeld door Betty Kitchener en haar man Anthony Jorm. Toen Betty zelf een ernstige depressie kreeg, realiseerden zij en haar man zich dat het raar is dat er wel EHBO bestaat voor een gebroken been, maar dat er geen EHBO is voor psychische problemen. Vanuit die gedachte hebben ze een cursus ontwikkeld van 12 uur die mensen leert wat een psychische aandoening is, wat de gevolgen zijn en hoe je kunt handelen als je te maken krijgt met iemand die lijdt aan psychische problemen. Je krijgt daarmee ook tools om te weten wat je kunt doen in een crisissituatie. Inmiddels wordt de cursus in 24 landen gegeven, ook in Nederland. Het is een basiscursus waar iedereen wat aan kan hebben.”
Waarom is deze kennis en deze cursus over Eerste hulp bij psychische problemen zo belangrijk?
“Er is nog heel veel onwetendheid over psychische problemen. De meeste mensen weten bijvoorbeeld niet wat een angststoornis, een depressie of een psychose inhoudt.
Toch krijgt 1 op de 4 mensen op enig moment in zijn leven een psychisch probleem. De kans dat je in je omgeving te maken krijgt met mensen met psychische problemen is zelfs 1 op 2. Het is daarom een groot gemis dat er zo weinig kennis is over psychische klachten. Als meer mensen zouden weten wat ze kunnen doen of zeggen, zou dat al enorme winst betekenen. Je kunt daarmee eerder signaleren dat het niet goed gaat met iemand waardoor een crisissituatie misschien kan worden voorkomen. Het geeft mensen bovendien een prettig houvast als ze weten hoe ze kunnen handelen. Als iemand op straat heel hard valt, staat iedereen er al snel omheen om hulp te bieden. Maar als iemand op straat een psychische crisis heeft, dan lopen veel mensen toch liever een blokje om. Het zou mooi zijn als iemand dan wel weet wat hij kan doen.”
Wat kun je doen als je met iemand te maken krijgt met psychische problemen heeft?
“Je kunt heel klein beginnen. Je hoeft niet direct te denken aan een verwarde man op straat aan wie je eerste hulp bij psychische problemen moet verlenen. Kijk en luister eens met aandacht naar je buurvrouw of collega. Psychische problemen beginnen vaak met kleine signalen. Als je weet waar je op moet letten, kun je het eerder signaleren, waardoor er eerder hulp geboden kan worden. Bij een depressie zijn het signalen zoals geen energie hebben, het leven niet meer zien zitten, slecht slapen of juist overmatig slapen, zichzelf slechter verzorgen. Als je ziet dat dit soort signalen wat langer aanhouden, vraag er dan naar. Zeg bijvoorbeeld: ‘Hoe gaat het met je? Ik maak me zorgen om je.’ Probeer daarbij zo objectief mogelijk te benoemen wat je ziet zonder te oordelen. ‘Ik zie dat je moe bent’ , ‘Kan ik iets voor je doen?’ Door op deze manier het gesprek aan te gaan, geef je mensen de ruimte om te vertellen hoe het met hen gaat. Zeg niet te snel ‘Joh, dat komt allemaal wel weer goed’, tegen iemand die depressief is. Je gaat daarmee voorbij aan het gevoel dat iemand ervaart en hij zal zich niet vrij voelen om zijn klachten met jou te bespreken.
“Het is overigens niet de bedoeling van de cursus dat je als behandelaar of begeleider gaat optreden. Vanuit MHFA leer je de symptomen te herkennen, bespreekbaar te maken en weet je hoe je mensen door kunt verwijzen naar de huisarts voor professionele hulp. Het mooiste is als mensen zelf de keuze en de stap maken om de huisarts te bellen als het nodig is. Probeer het niet van hen over te nemen als ze het zelf nog kunnen. Mensen die psychische problemen hebben, kunnen last hebben van zelf-stigma. Ze maken zichzelf allerlei verwijten, zoals ‘zie je wel dat ik het niet kan’, of ‘het lukt weer niet’. Het is daarom veel fijner voor mensen om achteraf tegen zichzelf te kunnen zeggen dat ze toch zelf hulp hebben kunnen vragen ondanks dat het niet goed met hen ging.”
Voor wie is de cursus bedoeld? Is het ook iets voor verpleegkundigen en verzorgenden?
“De cursus is voor iedereen. Ook voor professionals die in hun werk te maken kunnen krijgen met mensen met psychische problemen is de cursus heel leerzaam. Denk aan politiemensen, leraren, receptionisten, mensen die bij het UWV werken, vrijwilligers of voor verpleegkundigen en verzorgenden bij wie de kennis over psychische problemen verwaterd is.”
Tot slot: Wat zou je graag willen veranderen?
“Er is nog steeds een groot stigma op psychische problemen dat we graag de wereld uit zouden helpen. Iedereen heeft toch een bepaald beeld en bepaalde vooroordelen bij psychische problemen. We gebruiken ook vaak woorden die een negatieve lading hebben: ‘daar heb je weer zo’n gek’ of ‘die is gestoord’. Dat zouden we niet zo snel doen als het om een lichamelijke aandoening gaat. Door meer kennis te geven over veelvoorkomende psychische problemen, hoop ik de onwetendheid grotendeels weg te kunnen nemen. Iedereen doet ertoe, iedereen mag er zijn en iedereen verdient evenveel respect. De tijd is voorbij dat psychiatrische patiënten ergens ver weg van de maatschappij in een instelling wonen. Mensen met psychische problemen zijn net zo goed onderdeel van de samenleving als mensen die deze problemen niet hebben. Dus laten we niet met een boogje om elkaar heen lopen maar het gesprek met elkaar aangaan. Dan kan er misschien sneller professionele hulp worden ingeschakeld.”
Wil je meer weten?
Kijk eens op deze site voor meer informatie: www.mhfa.nl of bekijk dit Youtube-filmpje https://www.youtube.com/watch?v=CY59TDUAR0U
