Verpleegkundig leiderschap is een van de belangrijkste speerpunten van Zuyderland, het grootste medisch centrum van Limburg. Wat merken verpleegkundigen hier op de werkvloer van? Saskia Schepers en Floor Duijsens, programmaleden van het team Verpleegkundig Leiderschap, delen hun ervaringen: “Wij zijn de advocaat van de patiënt.”
De tijd dat verpleegkundig personeel er enkel was voor de fysieke verzorging van de patiënt en het uitvoeren van de instructies van artsen, ligt gelukkig al een tijdje achter ons. Het verpleegkundig beroep is de afgelopen jaren sterk geprofessionaliseerd. “Maar als je het toelaat wordt er als verpleegkundige nog steeds over je heen gelopen”, concludeert stomaverpleegkundige Saskia Schepers (39). Het stimuleren van leiderschap en het tonen van regie bij verpleegkundigen is erg belangrijk. Daarom zet zij zich, samen met onder meer coördinerend verpleegkundige in de ggz Floor Duijsens (24), in voor het verspreiden van verpleegkundig leiderschap bij hun collega’s.
Leiderschap tonen kan op elk niveau
“Verpleegkundig leiderschap is een breed begrip. Het is onze taak om er meer vorm aan te geven en te laten zien dat iedereen er op zijn of haar manier mee bezig kan zijn”, legt Floor uit. Het was de tendens dat vooral hbo’ers verpleegkundig leiderschap zouden kunnen creëren op een afdeling, bijvoorbeeld door middel van intervisie. “Maar je verantwoordelijk pakken en durven te staan voor je patiënt en voor je vak, kan op elk niveau”, vinden Floor en Saskia.
Als voorbeeld noemt Saskia een patiënt die ze in haar werk als stomaverpleegkundige op de polikliniek kreeg. “Ik informeer patiënten die geopereerd gaan worden over een stoma en de gevolgen daarvan voor hun dagelijks leven. Pas geleden had ik een patiënt met een rectumcarcinoom die een aantal weken later een stoma aangelegd zou krijgen. In het uur dat ik deze man sprak, zag ik iemand die behoorlijk vermagerd was, veel pijn had, niet op zijn billen kon zitten omdat hij zoveel last had van bestralingswonden en vier keer de kamer heeft moeten verlaten omdat hij incontinent was en zich moest verschonen. Hierdoor kwam ik al snel tot de conclusie dat deze patiënt veel eerder geholpen moest worden.”
Daarop ging ze het gesprek aan met de chirurg die de man had ingepland. Die was niet direct overtuigd. “Maar ik heb toen leiderschap getoond door het niet los te laten. Ik ben als verpleegkundige professioneel en kundig genoeg om in te schatten dat deze meneer eerder zorg nodig had”, legt Saskia uit. Uiteindelijk stemde de chirurg in en is de patiënt diezelfde dag nog geopereerd. Daarna heeft Saskia nog met de chirurg gesproken. “Hij bedankte me voor mijn doortastendheid. Doordat hij de patiënt veel korter zag, had hij niet een volledig beeld van de problemen waar de man mee kampte. Dit laat zien dat we de ogen zijn van de arts, maar ook de advocaat van de patiënt.”
Kwaliteit van zorg bewaken
Floor ervaart deze gelijkwaardigheid in de ggz ook sterk. “Er wordt heel open met iedereen gesproken over de beste behandeling voor de patiënt. Ik voel me als verpleegkundige gehoord en meegenomen. Wij zijn immers 24 uur per dag bij de patiënt aanwezig en hebben daardoor een vrij volledig beeld van iemand.” Floor werkt daarom binnen haar afdeling ook aan persoonlijk leiderschap.
Ze vertelt: “Ik stimuleer collega’s om processen die die niet goed lopen kenbaar te maken bij de teamleider, of een actieplan op te zetten om die processen beter te stroomlijnen. Ik merk hierdoor dat we op de afdeling beter onze grenzen bewaken. Als bijvoorbeeld een opname wordt aangemeld, kijken we beter of dat haalbaar is gezien de patiëntenpopulatie die al op de afdeling ligt. We kijken goed of we de kwaliteit van zorg kunnen waarborgen en laten van ons horen als dat niet zo is. Ook dat is verpleegkundig leiderschap.”
Niet zomaar handelen volgens de wensen van een patiënt
Naast dat verpleegkundig leiderschap de verpleegkundige zelf veel brengt, heeft het volgens Floor en Saskia ook een positieve uitwerking op de patiënt. “Het is het verschil tussen een tas kopen bij de Primark of bij de Louis Vuitton”, vergelijkt Saskia. “Je moet als patiënt het gevoel hebben dat je de best mogelijke zorg ontvangt die je op dat moment had kunnen krijgen. Bijvoorbeeld doordat een verpleegkundige goed samenwerkt met andere disciplines. Verpleegkundig leiderschap is daarbij onmisbaar.”
Dit betekent niet dat verpleegkundigen meegaan in alle wensen van de patiënt. “Het getuigt juist ook van verpleegkundig leiderschap om te staan voor het welzijn van de patiënt, ook als dat niet strookt met diens eigen beeld”, benadrukt Floor. Als voorbeeld noemt ze het afzien van overmatige lichamelijke onderzoeken als sprake is van somatische waanbeelden en eerder onderzoek heeft aangetoond dat er lichamelijk niks mis is. “Uiteindelijk is de patiënt dan ook gebaat bij een duidelijke visie van de verpleegkundige.”
Positief beeld van het vak
Floor en Saskia hopen dat door het uitdragen van verpleegkundig leiderschap een positiever beeld ontstaat van hun beroep. “Het heersende beeld is toch vooral dat we ons het snot voor de ogen werken voor heel weinig geld. Dat motiveert natuurlijk niemand om het vak in te gaan”, stelt Saskia. “Ja, wij werken hard. Maar we doen dat vooral met heel veel enthousiasme, liefde voor het vak en aandacht.”
Floor vult hierop aan: “We hebben steeds meer invloed op onze eigen werkzaamheden, kunnen ideeën aandragen en onze visie delen over hoe een behandeling eruit zou moeten zien. Verpleegkundig leiderschap draagt hier enorm aan bij en dit helpt om nieuwe mensen aan te trekken.”
Verpleegkundig leiderschap stimuleren
Om verpleegkundig leiderschap vorm te geven, heeft Zuyderland een menukaart opgesteld. Hierop staan: Evidence Based Practise (EBP) & verpleegkundig onderzoek, het verpleegkundig werkproces, leren en ontwikkelen en persoonlijk leiderschap. Binnen deze pijlers worden er activiteiten en opleidingen aangeboden. Floor en Saskia zorgen er, samen met de andere leden van het programmateam, voor dat het thema warm en levend wordt gehouden. Zo organiseren ze inspiratiesessies en inloopmomenten voor collega’s met vragen.
Ook helpen ze desgevraagd teams of collega’s op weg. “Verpleegkundig leiderschap kan soms overkomen als iets heel groots. Mensen weten soms niet waar ze moeten beginnen. Maar werken aan verpleegkundig leiderschap kan op elk niveau”, benadrukken Floor en Saskia. “In mijn ideale wereld pakt elke verpleegkundige in zijn of haar dagelijks werk eigenaarschap en verantwoordelijkheid. Kies wat jou aanspreekt, maak je visie kenbaar en ga de dialoog aan! Dat zou ik een heel mooi resultaat van verpleegkundig leiderschap vinden”, droomt Saskia.