Op 7 november 2014 vond het congres Spoedeisende Geneeskunde plaats. Meer dan 250 mensen werkzaam in de spoedeisende zorg namen deel aan het congres dat georganiseerd werd door OSG-VvAA. Dr. Tina Gaarder verzorgde de openingslezing van het congres. Deze Noorse traumachirurg was verantwoordelijk voor de opvang van de vele slachtoffers die vielen tijdens de terreuraanslagen van Anders Breivik in Oslo en Utoya in 2011.
De rust verstoord
Dr. Gaarder begint haar verhaal met een foto van Oslo op vrijdag 22 juli om 15.20 uur. Een vredige stad in de vakantieperiode. Veel Noren hebben vrij en de stad ligt er rustig bij. Nog geen tien minuten later wordt dit vredige beeld compleet verstoord. Dan – om 15.30 uur – ontvangt het ziekenhuis een melding van een ontploffing. Het blijkt om een bomaanslag te gaan vlakbij een van de regeringsgebouwen in Oslo. Als de eerste ambulances bij het ziekenhuis aankomen en het personeel stil en met grauwe gezichten binnenkomt, is het direct duidelijk hoe ernstig de situatie is.
Crisisplan treedt in werking
Hoe gingen dr. Tina Gaarder en haar collega’s te werk? Korte tijd na de melding van de bomexplosie treedt het crisisplan in werking. De emergency department wordt binnen 15 minuten leeggemaakt om de slachtoffers op te kunnen vangen en extra apparatuur wordt geregeld. De eerste 19 minuten komen er al 7 patiënten binnen. Degenen die er minder ernstig aan toe zijn, worden doorgestuurd naar andere ziekenhuizen, zodat alle zorg in het traumacentrum uitgaat naar de patiënten met het zwaarste letsel.
Personeel ter plaatse
Via social media krijgen artsen en verpleegkundigen bericht van de ramp. Al snel zijn 200 collega’s ter plaatse. Om de inzet van dat personeel te coördineren, heb je dus iemand nodig, vertelt Gaarder. En dat kan niet degene zijn bij de ingang die de triage doet. Iedereen heeft een eigen rol in het systeem en elke rol is even belangrijk. Daarnaast heb je specialisten nodig die ervaring hebben met traumazorg, vult dr. Gaarder aan. Dus geen ‘gewone’ neurochirurg, maar een neurochirurg die ervaring heeft met het behandelen van trauma’s. Hoeveel goede teams heb je tot je beschikking? Dat is belangrijk.
Schietpartij
De bomaanslag in Oslo blijkt niet de enige aanslag te zijn die dag die slachtoffers eist. Twee uur na de bomexplosie opent Anders Breivik het vuur op jongeren die op het eiland Utoya een zomerkamp houden van de sociaaldemocratische arbeiderspartij, de grootste politieke partij van het land. De ligging van het eiland – 600 meter in het water- bemoeilijkt de hulpverlening. Er is 1 weg naar het eiland en daar vinden toevallig werkzaamheden plaats op dat moment. Jongeren die proberen te ontsnappen door het water, lopen infecties op door het vieze water. Dr. Tina Gaarder benadrukt dat haar verhaal de kant vanuit het ziekenhuis beschrijft. Ze beseft dat de hulpverlening op de rampplek zelf, waar je niet beschikt over alle faciliteiten, stukken moeilijker is.
Ernstige verwondingen
De slachtoffers van de schietpartij hebben zeer ernstige verwondingen. De kogels hebben enorm veel schade aangericht. Patiënten moeten vaak meerdere malen lange operaties ondergaan. Je kunt je voorstellen dat de emoties en geluiden op de spoedeisende hulp soms hoog opliepen, vertelt Tina Gaarder. Ze proberen de rust terug te brengen en de kalmte te bewaren in het traumacentrum. Belangrijk in een crisissituatie is dat je het personeel niet uit mag putten. De logistiek en het systeem moet je voor je laten werken, zodat je niet alleen vandaag goed personeel hebt, maar morgen ook. Continuïteit is belangrijk.
Omgaan met de media
Een bijkomend verschijnsel in een crisissituatie is de omgang met de media en de informatiebehoefte van het publiek. Het ziekenhuis realiseert zich dat het een communicatieplan nodig heeft. Artsen en zorgverleners geven normaal gesproken geen informatie over patiënten aan de media. Maar deze situatie was anders, vertelt dr. Gaarder. Het land was in shock en wilde weten hoe het met de slachtoffers ging. Het ziekenhuis besluit daarom zelf met informatie naar buiten te komen. Het is de enige manier om de controle te houden op wat er naar buiten komt aan informatie en of deze informatie ook correct is.
Nazorg
Bij de aanslagen van Anders Breivik vielen 77 doden en er raakten meer dan 200 mensen gewond. In het traumacenter werden 31 patiënten behandeld van de aanslagen, 10 van de bomaanslag en 21 van de schietpartij op Utoya. Vooral de jongeren die getroffen werden door de aanslagen hadden ook na hun opname in het ziekenhuis behoefte aan contact met het team. De teamleden bleven dan ook net zo lang beschikbaar voor hen als nodig was. Maak daarom ook een plan voor de periode na de crisissituatie, is het advies van dr. Gaarder. Ze ervaarde dat het land langer rouwde dan de jongeren zelf. De jongeren wilden verder met hun leven, ondanks de littekens en handicaps die zij opliepen. Op het projectiescherm zijn een aantal foto’s van hen te zien, vastgelegd door een Noorse fotografe die hen naderhand opzocht.
Ook in Nederland
Rampen zoals de terreurslagen in Noorwegen, kunnen zich overal en op elk moment voordoen. Ook in Nederland. Daar moet je elke dag op voorbereid zijn. Op het moment dat de ramp zich voordoet, is het te laat om nog te trainen, stelt Dr. Gaarder. Op dat moment moet je klaar zijn en moet je plan op orde zijn. Zorg dat je voorbereid bent, dat je beschikt over goede teams en vooral dat je eigen vaardigheden en competenties op orde zijn.
