Hij viel meteen op, de Chinese meneer die een aantal maanden geleden werd opgenomen in het hospice waar ik werk. Hij viel op, maar niet door zijn duidelijke aanwezigheid. Nee, het was juist zijn enorme bescheidenheid die hij in alles uitstraalde. En niet alleen hij, zijn hele familie deed dat. En zoals in de Chinese cultuur gebruikelijk is, was de familie zeer trouw in het bezoeken en aansluiten bij dat wat nodig was. Zij namen veel taken uit onze handen, maar het mooist was nog wel dat zij hun opa, hun Yehyeh, op handen droegen.
Nog maar een week voor opname in het hospice had hij de boodschap gekregen: ”U kunt niet meer beter worden, behandelen heeft geen zin.” Hij voelde zich al langere tijd niet zo lekker, maar de achteruitgang was sluipend geweest, zodat hij het klimaat en de ouderdom de schuld had gegeven.
Abrupt
Daar lag hij dan; aan jaren keihard werken was abrupt een eind gekomen. Hij was juist een half jaar in China geweest en had daar genoten van de familie, de vertrouwde gewoonten en zijn moedertaal. De vermoeidheid, die langzaam zijn totale zijn omvatte, was niet meer te negeren geweest. De kinderen zagen het ook toen ze hem van Schiphol ophaalden. Zijn prachtige, statige gezicht was ingevallen en de anders zo mooie tint oogde mat. Een aantal onderzoeken volgde en toen de diagnose kwam, was hij eigenlijk niet verbaasd, hoe graag hij ook weer in de ontkenning wilde schieten.
Dankjewel!
Een week na de diagnose lag hij in het hospice. De snelheid van spreken van de verpleegkundigen en vrijwilligers was moeilijk voor hem. Steeds vaker was er een tolk nodig. Zijn kinderen en kleinkinderen tolkten met alle liefde die zij bezaten. Wel zei hij elk zorgmoment ‘Dankjewel.’ Hij deed en zei dat met zoveel charme en beleefdheid dat het ons allemaal elke keer weer opnieuw raakte.
Leerschool
De manier waarop de Chinese familie om hun Yehjey heen stond was om jaloers op te worden. Het waren hardwerkende mensen, maar zo gauw zij bij Yehjey waren, was er een ontspanning die ik bij veel Nederlandse families mis. De kleinkinderen waren net zo betrokken als de kinderen; hun Yehjey was hun alles! Ze vertelden hem over school, verdrietjes en successen en Yehjey bleef betrokken tot een paar dagen voor zijn sterven.
De vis is dood!
Chinezen hebben hun eigen gewoonten en geloof. Op een ochtend was er opeens grote schrik: de goudvis van Yehyeh was dood. Dat was een slecht voorteken! De schoondochter die dit ontdekte, was echt onder de indruk. Gelukkig kon het ook nog een andere betekenis hebben, namelijk dat het onheil de vis betrof en niet Yehyeh… Yehyeh heeft na dit voorval nog een paar redelijke weken gehad waarin hij kon zeggen hoe hij zijn afscheid wenste en waarin nog gezegd is wat moest.
Echtheid in het kwadraat
Als de liefde groot is, is het verlies ook groot. De tekst boven de kaart was treffend: ”Als je in de harten van zovelen een plaats hebt gekregen, dan is het leven rijk geweest…” De manier waarop de familie op de avond voor zijn overlijden met elkaar de maaltijd genoot, zal me altijd bijblijven. Er werd gehuild, maar ook gelachen en steeds waren er weer andere mensen bij Yehyeh. De omhelzingen, tranen en lachmomenten wisselden elkaar af en het mocht er zijn. ‘De beste rouwverwerking ever,’ zo bedacht ik me; echtheid in het kwadraat.
Ons dankjewel
Een van de kinderen vroeg me of ik, samen met een collega, de begrafenis kwam bijwonen. We doen dat niet vaak, het is haast niet te doen als medewerker in een hospice. Maar we zijn ook mensen, mensen met een hart dat door deze mensen is geraakt. Wat hebben we veel geleerd van de Chinese cultuur, maar vooral van hun ‘zijn’. Onze aanwezigheid is ons dankjewel terug. Een dankjewel voor vertrouwen, voor de ervaren liefde en voor deze geweldige levens.
