Waar de een niet vroeg genoeg kan beginnen met het regelen, klaarzetten en voorbereiden, komt de ander er in de laatste weken achter wat er nog allemaal moet gebeuren. Om je iets meer rust te geven, zetten wij jouw belangrijkste rechten over zwangerschap en verlof op een rijtje.
Wat moet je eigenlijk allemaal regelen? En waar heb je recht op? Het zou toch zonde zijn als je die rustplek op je werk of het gratis kraampakket misloopt. Daarom hebben we de cao voor de Verpleeg-, Verzorgingstehuizen, Thuiszorg en Jeugdgezondheidszorg voor je uitgepluisd.
Werkgever
Er is van alles wat je zelf kan regelen, maar laten we eens beginnen bij de dingen die vóór jou geregeld moeten worden. Het is aan de werkgever om de risico’s voor, tijdens en na de bevalling in kaart te brengen. Dus als je zelf twijfelt, is het heel verstandig om even bij de bedrijfsarts naar binnen te lopen. Hier kun je bespreken of er misschien extra bescherming nodig is op je werkplek. Denk bijvoorbeeld aan het werken met gevaarlijke stoffen, straling of werk waarbij je een infectie kan oplopen. Maar als het goed is heeft je werkgever al een kant-en-klare voorlichting en instructie klaarliggen. Binnen twee weken nadat je de zwangerschap meldt, moet deze voorlichting plaatsvinden. En datzelfde geldt als je aangeeft dat je tijdens de lactatie doorwerkt.
Naast de nodige afspraken die gemaakt moeten worden op basis van de mogelijke risico’s, moet een werkgever ook zorgen dat de benodigde voorzieningen aanwezig zijn. Is er bijvoorbeeld een ruimte waar je even rust kan nemen? Of een plek voor het geven van borstvoeding of om te kolven? Dit moet een ruimte zijn waar het rustig is, er moet voldoende privacy zijn en een bed of rustbank staan. Natuurlijk is het fijn als een werkgever al het bovenstaande uit zichzelf aanbiedt, maar als dat niet gebeurt dan weet je bij deze dat het meer dan normaal is om ernaar te vragen. Je hoeft je dus niet bezwaard te voelen als je iets meer nodig hebt dan een klapstoeltje in een hoek van het kantoor.
De zorgverzekering
Als je het internet afstruint kom je heel wat checklists tegen: ‘Wat je écht moet regelen als je zwanger bent of wil worden.’ En het aanpassen van je zorgverzekering is daar een van. Maar is dat wel echt nodig? De basisverzekering dekt een hoop. Het is dus geen ramp als je geen aanvullende zorgverzekering hebt afgesloten. Maar wat je vergoed krijgt, verschilt per verzekeraar. En dus is het goed om het nakijken van je zorgverzekering wel even in je checklist op te nemen. De een heeft namelijk het geld om de eigen bijdrage van de kraamzorg zelf te betalen, waar de ander dit niet kan. Het is dus aan jou.
Als je nu al weet dat je om medische redenen in het ziekenhuis wil bevallen of die ene zwangerschapscursus gaat doen, dan is het slim om de opties te vergelijken. En dat moet je doen vóór het nieuwe jaar. Oh en tip! Als je kiest voor een aanvullende verzekering, vergeet dan niet om zelf je gratis kraampakket aan te vragen bij de verzekeraar. Dat is best een aanrader, want er zit van alles in dat je heel goed kan gebruiken tijdens en na de bevalling.
Werktijden
Helaas hebben sommige vrouwen nogal last van zwangerschapskwalen en dat kan behoorlijk in de weg zitten als je lange werkdagen maakt. Het is dan voor jou en je kind belangrijk om genoeg rust te pakken. Dat geldt ook voor vrouwen die (nog) geen klachten hebben, want voorkomen is beter dan genezen. Dat vonden de vakbonden ook en dus bestaat er een Arbeidstijdenwet. Hierin ligt de nadruk op een stabiel en regelmatig arbeids- en rusttijdenpatroon. Tijdens de zwangerschap heb je recht op een of meer ‘extra’ pauze(s) die bij elkaar opgeteld maximaal een achtste deel van je arbeidstijd vormen. Neem dan ook écht pauze en blijf niet in die drukke personeelsruimte zitten.
In de zorg is het natuurlijk heel gebruikelijk om ook nachtdiensten te draaien. Dat is voor sommigen, zonder zwangerschap, al intensief genoeg. Maar tijdens de zwangerschap is nachtrust vaak cruciaal. Een werkgever mag je, als dit redelijkerwijs mogelijk is, dan ook niet verplichten tot nachtdiensten. Hetzelfde geldt voor het gevreesde overwerken… nou goed nieuws! Als je zwanger bent, hoef je na de derde maand van je zwangerschap geen overwerk meer te doen. Tenzij je er zelf mee instemt natuurlijk.
Ook na je bevalling heb je rust nodig en daarom moet de werkgever in de opvolgende zes maanden het werk zo inrichten dat er rekening wordt gehouden met specifieke omstandigheden. Geef dus goed je grenzen aan.
Borstvoeding
Bijna tachtig procent van de Nederlandse vrouwen begint na de bevalling met het geven van borstvoeding. De helft hiervan blijft dit ook na het bevallingsverlof doen. Voor het geven van borstvoeding of om te kolven, mag je de eerste negenlevensmaanden je werk onderbreken voor maximaal een kwart van je uren.
En die rustige ruimte die eerder werd genoemd, die moet dus beschikbaar zijn tijdens het geven van borstvoeding of kolven. Zo kan je je een beetje terugtrekken. Nou heeft niet iedere locatie meteen een rustige ruimte vrij, dus meld het zo vroeg mogelijk. Ook al is het alleen nog maar een wens om borstvoeding te geven. Dan kunnen jij en je werkgever kijken wat er mogelijk is.
Verlofregelingen voor jou…
De een werkt er naartoe, de ander moet er niet aan denken om alles ‘verplicht’ te laten liggen. Zwangerschapsverlof. Iedereen gebruikt het anders. Maar vanaf wanneer gaat dit in? En wat mag je als partner nou eigenlijk? Dat hangt ervan af. Een tijdelijk contract kan namelijk eindigen tijdens de verlofperiode. Ben je in loondienst, dan heb je recht op minimaal zestien weken zwangerschaps- en bevallingsverlof. Je zwangerschapsverlof gaat in tussen de zes en vier weken voorafgaand aan de dag ná de uitgerekende datum. Je mag zelf kiezen welke dag je verlof precies in zal gaan. En de dagen die je minder opneemt vooraf, mag je optellen bij het bevallingsverlof. Het bevallingsverlof, de dagen waarin je hopelijk lekker in je bubbel zit, begint de dag na de bevalling en duurt minimaal tien weken. Werk je dus wat langer door, dan heb je na je bevalling meer tijd thuis.
Het is natuurlijk te hopen dat een werkgever niet moeilijk doet over je verlofaanvraag. Maar als dit wel gebeurt dan heeft hij geen poot om op te staan, een werkgever mag het verlof namelijk niet weigeren. In het ergste geval kun je contact opnemen met de ondernemingsraad of medezeggenschapsraad van jouw organisatie. Wel moet je het verlof op tijd aanvragen. Dit moet uiterlijk drie weken voordat het verlof ingaat, dus zeven weken voor de uitgerekende datum. Het kan zijn dat een werkgever dan meteen vraagt naar een zwangerschapsverklaring. Een mooie ronde zwangere buik is helaas niet genoeg. Deze verklaring krijg je van een verloskundige en bevat je uitgerekende datum.
…en voor je partner
Als partner, in loondienst, heb je in een aantal situaties recht op geboorteverlof. Dat gaat dus om de periode ná de bevalling. Ben je getrouwd, heb je geregistreerd partnerschap, woon je ongehuwd samen of erken je het kind, dan mag ook jij even thuiszitten. Je krijgt dan net zo lang geboorteverlof als het aantal werkuren dat je maakt in een week. Dus werk je vier dagen in de week zes uur per dag, dan krijg je 24 uur verlof. En het loon wordt gewoon doorbetaald, terwijl je als partner ook lekker aanschuift in de bubbel.
Kinderopvang
Misschien ligt dit nog in de verre toekomst voor je, maar we zochten het toch alvast voor je uit. Je kunt je namelijk al tijdens de zwangerschap aanmelden voor de kinderopvang. En dat is maar goed ook, want in veel regio’s heb je helaas te maken met lange wachttijden. Het Landelijk Register Kinderopvang heeft een lijst van kinderopvanglocaties bij jou in de buurt. Naast de geregistreerde dagopvang of de buitenschoolse opvang, kun je ook eens kijken naar gastouders. Misschien is dat meer iets voor jullie. Goed om te weten is dat je bij deze optie niet in aanmerking komt voor mogelijke kinderopvangtoeslag.
Bovenstaande informatie is afkomstig uit de Cao voor de Verpleeg-, Verzorgingstehuizen, Thuiszorg en Jeugdgezondheidszorg, de Arbocatalogus VVT en de brochure ‘Kinderen krijgen? Denk na over risico’s op uw werk!’ van het RIVM. Check deze websites dus als je nog meer informatie wil.
