Verzorgenden zijn vaak en veel in het nieuws, maar meestal niet in positieve zin. Dat moet uitermate frustrerend voor ze zijn. Met wat voor gemoed fiets je eigenlijk ‘s morgens naar je werk als je in de media uitsluitend bekritiseerd wordt? Vraagt iemand zich dat wel eens af? De ontwikkelingen rond de verzorging van de moeder van de huidige staatssecretaris hebben de negatieve beeldvorming alleen maar versterkt. En vervolgens horen en zien we de verzorgenden zelf niet, zo jammer!
Wat is er toch aan de hand met die eens zo trotse beroepsgroep van verzorgenden? Waar zijn we ze kwijtgeraakt en wat gaan we daar als samenleving aan doen? Want het mag duidelijk zijn dat het hén niet te verwijten valt als de zorg in verpleeghuizen te wensen overlaat. De opmerking, die verpleeghuisarts Bert Keizer onlangs maakte over deze kwestie, is me dan ook uit het hart gegrepen: ‘Op hun bescheiden schouders rust een te zware last’. Prachtig geformuleerd en een waarheid als een koe.
Vol trots en eigenwaarde
Trots waren ze ooit, de verzorgenden uit het begin van de 20ste eeuw. Met de komst van de wijkverpleging werd de zorg voor zieken thuis geprofessionaliseerd. Eerst de verpleegkundige zorg, met een stuk preventie en voorlichting en een goed uitgerust uitleenmagazijn. Met een krachtige wijkverpleegster aan het hoofd, die snel in de gaten had wat er in een ontredderd gezin moest gebeuren. Het succes van de wijkverpleegster was enorm, artsen spraken lyrisch over deze verpleegster met extra maatschappelijk bagage. Daarnaast kwam er ook al snel behoefte aan meer praktisch hulp voor de dagelijkse problemen in het gezin. De gezinsverzorgster verscheen op het toneel, een nieuwe beroepsgroep naast de (wijk)verpleegster. Zij werd de regisseur van de dagelijkse hulp in het gezin. Was moeder aan het kwakkelen en werkte vader als seizoenarbeider op het land, dan zorgde de gezinsverzorgster dat het eten op tafel kwam, de kinderen in bad en naar school gingen en dat moeder kon rusten. Honderden verzorgenden verdienden jarenlang met trots en vol van eigenwaarde een fatsoenlijke boterham met dit belangrijke werk. Na WO II veranderde de rol van de gezinsverzorgster voortdurend om na 1980 te verdwijnen in de marge van de grote thuiszorgorganisaties.
Onder druk
Naast de wijkverpleegster kwam nog een belangrijke verzorgende te staan, de kraamverzorgster. In korte tijd wist zij zich op te werken tot onmisbare professional als het om de zorg voor moeder en pasgeborene ging. Begonnen ze in de vroege 20ste eeuw wat aarzelend, vanaf 1926 kregen kraamverzorgsters een eigen opleiding met regels en voorschriften. De noodzaak van deze gespecialiseerde verzorgenden stond buiten kijf. De thuisbevalling was alom gebruikelijk en de vaak negatieve invloed van de traditionele baker nog lange tijd groot. Kraamverzorgsters moesten dan ook flink aan de slag om hun imago op te krikken en het vertrouwen van huisartsen en vroedvrouwen, hun partners bij de thuisbevalling, te winnen. Ze zijn daar buitengewoon goed in geslaagd. Wie thuis beviel, kon rekenen op deskundige adviezen en praktische hulp van de kraamverzorgster. Nederland was daarmee uniek in de wereld. Door de tanende populariteit van de thuisbevalling staan ook deze verzorgenden de laatste jaren onder druk.
Frisse blik
Nu de vraag naar zorg verandert en die zorg tegelijk steeds zwaarder wordt, moeten we als samenleving ook maar eens met een frisse blik naar de beroepsgroep van verzorgenden gaan kijken. En ja ze moeten beter voorbereid worden op de nieuwe zorgtaken. Alle rumoer van de laatste weken is daarom niet voor niets geweest. Verzorgenden staan in de schijnwerpers en iedereen weet dat we ze hard nodig hebben in de nabije toekomst. We gaan ze nu dus beter opleiden, zo luiden de laatste berichten. Fantastisch. Maar laten we verzorgenden niet alleen technisch beter scholen. Laten we ze vooral ook laten zien waar ze vandaan komen. Dat ze een lange historie hebben waar ze ontzettend ‘fier’ op mogen zijn. Tip dus aan al diegenen die het onderwijs gaan verbeteren: zorg dat er ook een module ‘Historie van jouw vak’ in komt! Want: the future of nursing is built on the past. En dat is geen overbodige luxe voor die vaak al te ‘bescheiden’ schouders…
