Iedereen voelt zich weleens alleen. Of het nu gaat om jezelf, je collega of een cliënt, we hebben ons allemaal weleens eenzaam gevoeld. En al zeg ik het zelf, prettig is anders! Als hulpverlener is het daarom van belang om je bewust te blijven van de impact van eenzaamheid, en hoe we hier samen tegen kunnen vechten.
Ook in de ggz loop ik tegen eenzaamheidgevoelens aan, zeker in deze pandemiestrijd die we met z’n allen voeren. Cliënten voelen zich over het algemeen al vaak buitengesloten. Naast de behandeling die zij op medisch en psychisch vlak krijgen, lopen zij net als iedereen ook tegen de ‘normale’ veelvoorkomende thema’s aan.
De impact van eenzaamheid
GGZ-cliënten hebben dezelfde behoeften en wensen als andere burgers, maar verkeren helaas in een nadelige positie om hun wensen te kunnen realiseren. Het gaat voor hen dan ook vaak om het geaccepteerd worden als persoon, het onderhouden van sociale relaties en het participeren in de huidige maatschappij. Eenzaamheid komt dan ook veel voor binnen de ggz.
“Ik voel me zo alleen. Ik wacht echt dagelijks op ons telefoontje, zoals we afgesproken hebben in mijn behandelplan”, hoor ik een van mijn cliënten stilletjes vertellen. Het is duidelijk dat zij zich eenzaam voelt. Eenzaamheid betreft namelijk een negatieve situatie, gekenmerkt door gemis en teleurstelling. Het is de uitkomst van een persoonlijke waardering van een situatie waarin iemand zijn bestaande relaties afweegt tegen zijn eigen wensen of verwachtingen ten aanzien van relaties.
De invloed van eenzaamheid is enorm groot. Zeker als het langdurig aanhoudt, leidt eenzaamheid namelijk vaak tot gezondheidsrisico’s, (nog) minder participatie in de samenleving en een gevoel dat het geluk stukloopt. Hoewel veel studies aantonen dat eenzaamheid het risico op ziekte verhoogt, wordt het onder personen met een psychiatrische aandoening slecht begrepen.
Soms wordt er niet naar omgekeken, soms wordt het niet serieus genomen. Wanneer iemand bijvoorbeeld in een psychose verkeerd en iets bespreekt wat lijkt op eenzaamheid, wordt het niet altijd even serieus genomen omdat het onderdeel van de psychose zou zijn. Terwijl het serieus nemen van zo’n opmerking juist belangrijk is!
Er is te weinig ondersteuning in de sociale contacten van ggz-cliënten
In de begeleiding van deze kwetsbare doelgroep is het daarom belangrijk dat er positieve aandacht wordt besteed aan sociale relaties. Die zijn voor iedereen belangrijk, maar voor ggz-cliënten soms moeilijk om te onderhouden. Gerichte ondersteuning hierin ontbreekt vaak. Mogelijk onderschatten hulpverleners de problemen en wensen van cliënten op dit gebied, of achten zij zichzelf onvoldoende in staat om hen hier effectief in te ondersteunen. Dat is onwenselijk, want betekenisvolle relaties stimuleren juist het herstelproces!
Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om dit wel te waarborgen. Alles begint met praten. Bespreek samen waar de behoeften van de cliënt liggen als het gaat om participatie of sociale contacten. Daarna kan je samen gaan zoeken naar een manier om die contacten weer op te pakken, of om nieuwe mensen te leren kennen.
In verschillende gemeenten zijn al veel praktijkvoorbeelden ontwikkeld die het uitbreiden van sociale contacten en sociale netwerken kunnen ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan ontmoetingsplekken, maatjesprojecten en netwerktafels. Het stimuleren van deelname aan dit soort activiteiten kan al een stap in de juiste richting zijn. Houdt jouw cliënt(e) juist van sportief of creatief bezig zijn? Zoek dan eens op of er in de buurt een dergelijk clubje bestaat. Wie weet is dat voor jouw cliënt(e) dé key naar vermindering van eenzaamheid!
