Na een carrière van 25 jaar werken als verpleegkundige in de gevangenis kijkt Alina terug op haar tijd binnen. Ze belandde er een beetje bij toeval, maar achteraf bleek dit precies de plek waar ze al haar kennis als verpleegkundige kon inzetten. Ze ging aan de slag op twee verschillende locaties. De veelzijdigheid van zorgvragen en de complexiteit van onderliggende verwachtingen waren voor haar elke keer weer een leuke uitdaging.
Nadat Alina een periode thuisbleef voor haar kinderen, kwam ze via een uitzendbureau bij de gevangenis in Maastricht terecht. Ze vertelt: “Voordat ik daar ging werken, wist ik niet eens dat dit bestond. Het was op dat moment gewoon een handige baan door de regelmatige uren. Dat was fijn, want mijn man werkte met onregelmatige diensten bij de politie. Het kwam heel goed uit dat ik in de gevangenis kantoortijden had, voor ons gezin en thuis.”
Al snel wist ze dat dit niet alleen een praktische baan was, maar ook eentje waar ze met veel plezier naartoe ging. “Je kan zoveel voor mensen betekenen en leert genuanceerder te kijken naar mensen die een delict hebben gepleegd. Het is gezondheidszorg en sociaal werk ineen. Er zit vaak meer achter dan je in de buitenwereld hoort en ziet, en waar we dan opmerkingen over maken: ‘O ja, eigen schuld dikke bult.’ Soms is dat ook wel zo, maar vaak zitten er een hele hoop dingen achter. Ik dacht regelmatig: nou nou, wat heb je ook een pech gehad met de situaties waarin je bent opgegroeid.” Dit had Alina zich in haar werk ervoor nooit zo gerealiseerd.
De gevangenis is een wereldje op zich
De zorg binnen – zo noemt ze alles wat zich in de gevangenis afspeelt – lijkt eigenlijk heel erg op de zorg buiten. “Je kan het vergelijken met een huisartspraktijk. ’s Morgens krijg je spreekbriefjes binnen: de ene keer vragen ze om een herhaalrecept, de andere keer komen ze met iets nieuws. Daarna ben je toe aan het bloedprikken en doe je een ronde om de klachten te boordelen. Kan dit opgelost worden met een paracetamol of zit er een doorverwijzing aan vast?”
Tijdens het werken in de gevangenis had verpleegkundige Alina regelmatig overleg met de huisarts en psychiater over mensen met terugkomende problematiek. “Dan legden we een puzzeltje. Welke zorg kunnen wij hierbinnen nog bieden?” Het varieert dan van fysieke zorg tot psychische- en somatische problematiek. Daarnaast zijn de verpleegkundigen ook aanwezig bij het interdisciplinaire overleg. Hierin bespreken ze de juridische situatie van een gedetineerde. Als verpleegkundige kan je wat zeggen over het gedrag van iemand en over de eventuele behandeling na detentie.
Het verschil zit hem in de omstandigheden rondom de klachten. Alina vervolgt: “In de gevangenis zitten de mensen heel lang achter dezelfde deur. Je komt er alleen maar bij als het echt noodzakelijk is. De zorg voelt hierdoor op een bepaalde manier erg beperkt.” Daar komt nog bij kijken dat ze regelmatig op haar hoede was voor onderliggende verwachtingen of behoeftes. “Je benadert iedereen zoals je dat in welke zorginstelling dan ook zou doen, maar hier moet je meer door dingen heen prikken.”
Alina legt uit dat slaapproblemen vaak echt zijn, maar hier ook verslavingsproblematiek aan vasthangt. “In de gevangenis is het een stuk moeilijker om aan drugs te komen, waardoor ze inderdaad vaak moeite hebben met inslapen. Als verpleegkundige mag je de beslissing niet maken, maar ben je wel degene die de gedetineerden spreekt. Een beetje het doorgeefluik van de huisarts. En vervolgens moet je ook uitkijken dat diezelfde pillen niet worden verhandeld op de afdeling. Het moet allemaal erg zorgvuldig gebeuren.” Je moet ontzettend stevig in je schoenen staan en een neutrale maar standvastige houding aannemen. Het is volgens haar belangrijk om over en weer verwachtingen uit te spreken.
De welbekende papiermolen
Als Alina nadenkt over wie haar is bijgebleven, schieten haar gedachtes meteen naar een vrijdagmiddag. “Je ziet heftige dingen voorbijkomen. Dat speelt zich meestal af achter de deur, maar zodra de deur opengaat hoef je je niet lang af te vragen wat er is gebeurd. Degene die mij het meest is bijgebleven, is maar heel kort bij ons geweest. Hij kwam ’s middags binnen en heeft diezelfde nacht nog zelfmoord gepleegd. Deze man was voor het eerst in de gevangenis en mocht de gebruikte middelen, net als anderen, op zijn cel hebben. Ik vermoed dat er bij hem veel schaamte aanwezig was over wat hij had gedaan. Het blijft me deels ook bij omdat er nog zo’n nasleep aan vasthing voor ons.” Ook binnen de muren van de gevangenis is het bijhouden van papierwerk namelijk een groot onderdeel van het werk van verpleegkundigen.
Automatisme was het niet voor haar, want op de automatische piloot ging ze liever door met zorgen. “Deze man kwam op een vrijdagmiddag binnen toen mijn dienst er bijna op zat. Ik weet nog dat ik dacht: ik doe dit dossier maandag wel. Ik heb het uiteindelijk toch maar snel nog even gedaan. De volgende dag was ik lekker met een vriendin een wandeling aan het maken, toen mijn leidinggevende belde om te vertellen wat er was gebeurd. Iets wat ook snel door mijn hoofd ging was: gelukkig, ik heb alles nog netjes ingevuld.” De controles bij incidenten zijn in de gevangenis nog strikter en noodzakelijker, juist omdat alles zich achter gesloten deuren afspeelt.
Vooroordelen
Alina was een jaar of 40 toen ze begon in de gevangenis, sindsdien heeft ze een hoop geleerd. “Ik ben in de loop der jaren wel genuanceerder gaan denken, ik heb een hele hoop geleerd. Met name over mensen die met verslavingsproblematiek kampen. Eerst dacht ik: hoe is het toch mogelijk dat je verslaafd raakt. Maar ik zag vaak voorbijkomen dat het echt een ziekte is. Dat de een er veel gevoeliger voor is dan de ander.”
Ook in haar omgeving zag ze dat er toch een bepaald beeld heerst als we aan gedetineerden denken. “Mijn omgeving vond soms dat ik ze daarbinnen te goed verzorgde, of ze zelfs verwende. Ik liet het altijd maar een beetje gaan en zei soms nog iets van: ‘Zo’n hotel is het niet hoor, het is heel anders dan je denkt dat het is.’ Verder kon ik er vrij makkelijk afstand van nemen. Ik liet het delict ook altijd voor wat het was. Dat was voor mij niet belangrijk. Ze zijn veroordeeld, ze zitten hun straf uit en jij moet ze gewoon goede zorg verlenen”, sluit ze af. Alina is nu een jaar of drie met pensioen, maar kijkt met veel plezier terug op de periode binnen. Een kleine gemeenschap waar ze van alles voorbij zag komen.
Meer weten over werken als verpleegkundige in de gevangenis?
Luister naar onze podcast De Interventie, waarin we met psychiatrisch verpleegkundige Hans in gesprek zijn gegaan. Hans vertelt meer over hoe het is om op deze plek te werken, wat je van de doelgroep kan verwachten en hoe je als verpleegkundige ook aan de slag kan gaan in de gevangenis.
Alina is vanwege privacyoverwegingen een gefingeerde naam. Haar echte naam is bekend bij de redactie. Ben jij verpleegkundige en wil je ook werken in een gevangenis? Houd dan hier vacatures in de gaten.
