Iedere verpleegkundige heeft zo zijn eigen voorkeur over de favoriete werkplek. Vaak hoort Janna terug dat verpleegkundigen goed onderlegd zijn op het somatische vlak óf op het psychiatrisch vlak. Maar toen zij de opleiding volgde, kreeg ze les in beide kanten. Ze deelt haar ervaring.
Ook de cliënten die binnen de psychiatrie setting verblijven worden steeds ouder. De zorg wordt complexer en cliënten met psychiatrische aandoeningen presenteren somatisch lijden vaak heel anders. Dit betekent dat je als verpleegkundige een flinke rugzak aan up-to-date kennis, vaardigheden en evidence-based practice moet hebben. Zowel van psychiatrie als van somatiek! Ook vraagt het van de directe collega’s die de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) hebben gedaan soms een andere manier van kijken. Hun signalerende rol is enorm belangrijk.
Niet-pluis gevoel
“Ik weet niet wat er met Tim aan de hand is, maar hij is vandaag anders dan anders, ik heb er een niet-pluis gevoel bij”, zegt een collega SPH aan de telefoon. Als triageverpleegkundige bij de huisarts op het ggz-terrein word ik direct alert. Het niet-pluis gevoel is een gevoel dat wij erg serieus nemen in het triageren. Ik vraag wat door naar de vitale functies die gemeten zijn en wat er dan zoal ‘anders is dan anders’.
Tim zit inmiddels bij het restaurant, waar ook mijn spreek- en onderzoekskamer is. Ik ken Tim al drie jaar en weet: dit wordt niet makkelijk. Tim is bekend met Korsakov en vertoont soms ontremd gedrag. Hij biedt veel weerstand tegen lichamelijke onderzoeken en het meten van vitale functies. Als er aan hem gevraagd wordt hoe het met hem gaat, is het antwoord altijd ‘goed’.
Het klinisch beoordelen begint direct. Vanaf het moment dat ik hem tegemoet loop verzamel ik informatie. Ik beoordeel zijn gelaatskleur die grauw is, in zijn stoel zit hij voorovergebogen en hij begroet me mompelend. “Goedemorgen Tim, ik kreeg een telefoontje van de begeleiding of ik bij jou je bloeddruk opnieuw op wil meten”, zeg ik, hopend dat hij door dit excuus meeloopt uit het restaurant naar mijn spreekkamer.
Tegen alle verwachtingen in doet hij dat ook. Hij staat op, wat moeizaam gaat. Ik hoor hem kreunen en hij loopt sloffend achter me aan. Hij is kort van adem en stopt herhaaldelijk om te ‘rusten’. Ook bij mij ontstaat er een sterk niet-pluis gevoel. Het klinisch redeneren begint al in mijn hoofd met de hamvraag, wat kan er aan de hand zijn? Tim zelf zegt nergens last van te hebben. Geen pijn of ongemak en hij ervaart geen enkele narigheid. Hij laat alles gewoon toe, ook dit is afwijkend.
Vertrouw je instinct
Ondanks dat Tim een psychiatrische cliënt is, gaat klinisch redeneren veelal op dezelfde manier. Dat het verzamelen van gegevens soms wat complexer verloopt, maakt het werk juist een uitdaging. Want vragen waar een cliënt last van heeft, helemaal bij cliënten die zorg mijden, geeft veelal niet het gewenste resultaat. Het is dan juist belangrijk om te vertrouwen op je intuïtie en al je zintuigen te gebruiken zodat je een werkbare verpleegkundige diagnose kan stellen.
Tims vitale functies waren afwijkend. Gecombineerd met alle eerdere afwijkingen in zijn gedrag en houding genoeg reden om hem met spoed in te sturen naar het ziekenhuis, met een verdenking op een anafylactische shock. Dit bleek juist, Tim had een scheurtje in zijn bekkenslagader en heeft het gered.
Holistische visie
Werken als somatisch verpleegkundige binnen de psychiatrie geeft mij een extra dimensie in mijn werk. Ik heb geleerd om meer te vertrouwen op mijn andere zintuigen, wanneer het gaat om verpleegkundige diagnoses stellen. Tijdens het triageproces heb ik aandacht voor de psychiatrische kant. Somatisch onderliggend lijden kan psychische decompensatie veroorzaken, net als dat psycho-somatische klachten een rol kunnen spelen.
Veel medicatie die cliënten met psychische klachten slikken (de bekendste voorbeelden zijn Lithium of Clozapine) kunnen somatisch acuut klachten geven. Denk dan bijvoorbeeld aan een lithiumintoxicatie of clozapine intoxicatie. Daarnaast moet je bij infecties, met name koorts, minder clozapine doseren. Als somatisch verpleegkundige binnen de psychiatrie is het goed dat deze kennis altijd in je achterhoofd zit.
Ik wil al mijn collega’s dan ook uitdagen om kennis te vergaren over de onderwerpen waar je deskundigheid nog ontbreekt. Wees nieuwsgierig, gebruik al je zintuigen, leer van casussen en bovenal: kijk naar je cliënten en leer van ze! Het maakt je een betere verpleegkundige.
