Als je vraagt waar iemand zou willen sterven, krijg je vaak het antwoord: “Thuis, waar anders?” Toch overlijdt maar een derde van alle Nederlanders thuis. Veel vaker sterft iemand in het ziekenhuis of in een verpleeg- of verzorgingshuis. Toch is thuis sterven vaak wel mogelijk, alleen vragen we er niet naar.
Soms is het niet anders mogelijk, gaat iemand opeens hard achteruit of kan de zorg thuis niet geregeld worden. Soms heeft iemand geen ‘thuis’ meer, bijvoorbeeld een verpleeghuisbewoner zonder partner en zonder kinderen. Maar in sommige gevallen zou het wel kunnen, als we het gesprek erover aan zouden gaan.
Een plus een is geen twee
Hoe vaak stellen we deze vraag eigenlijk, waar iemand wil sterven? Als ik naar mezelf kijk dan doe ik dat veel te weinig. Binnen het verpleeghuis gaan we er toch vanuit dat iemand nu hier woont en dus ook hier doodgaat, een soort van 1 + 1 = 2. Toch denk ik dat de vraag onderdeel zou moeten zijn van de ACP-gesprekken die we voeren met onze cliënten.
Want wat nou als iemand heel graag in zijn eigen bed wil sterven, in het huis waar hij dertig jaar heeft gewoond? Het zou zonde zijn als we dat niet zouden weten, want dat valt misschien best te regelen. Misschien moeten we nieuwsgieriger zijn, in plaats van ergens simpelweg vanuit gaan.
De waarde van thuis sterven
Een tijd geleden woonde mijn opa op een PG-afdeling van een verpleeghuis. Hij ging de laatste maanden hard achteruit en het was de verwachting dat hij binnen twee weken zou gaan overlijden. Mijn oma wilde niets liever dan hem die laatste weken thuis hebben. Dit zou fijn zijn voor hem, om toch nog even in zijn vertrouwde omgeving te zijn, maar het zou ook fijn zijn voor haar. Op deze wijze zou ze hem vaak kunnen zien en zou ze op een manier afscheid kunnen nemen die beter bij haar paste.
Binnen een dag was alles geregeld. Er kwam een bed in de woonkamer, de zorg werd overgedragen aan de huisarts, er kwam een verpleegkundige voor ondersteuning in de nachten en opa werd met de ambulance naar huis gebracht. Die laatste dagen zijn mij altijd bijgebleven. Er heerste een soort serene rust in het kleine huis. Opa lag in de woonkamer in bed en wij waren bij hem. We bekeken foto’s, haalden herinneringen op en we lachten met elkaar. Het waren intense dagen die we in het verpleeghuis waarschijnlijk heel anders hadden beleefd. Mijn oma was bij hem toen hij ’s nachts overleed. Ze heeft hier altijd heel goed op teruggekeken.
Hoe te bespreken
Bij dit soort onderwerpen is het altijd even zoeken naar het best passende moment om dit te bespreken. Het is gek om bij opname te vragen waar iemand dood wil gaan, maar deze vraag kan dus heel goed gesteld worden in een ACP-gesprek. Als mensen weten dat de mogelijkheid bestaat om thuis te sterven, zullen ze er ook eerder om vragen.
Natuurlijk moet er aan veel randvoorwaarden worden voldaan om thuis te kunnen sterven. Een multidisciplinaire aanpak is belangrijk. Het is goed om een dergelijke wens op tijd te bespreken met de wijkverpleegkundige en de huisarts, zodat dit niet op het laatste moment geregeld hoeft te worden.
Meer weten over de palliatieve zorg?
Het tweede seizoen van onze podcast De Interventie is van start gegaan met een aflevering rondom de palliatieve zorg. Hierin ben ik zelf te gast, om te vertellen over alles wat er bij deze zorg komt kijken. Hoe pak je die laatste levensfase aan? Wat kan je allemaal nog doen om iemand comfortabel te maken? En hoe kom je als zorgverlener eigenlijk van je angst voor de dood af? Je kan deze aflevering ook beluisteren via Spotify of alle andere podcast apps.
