Verpleegkundig specialisten worden steeds vaker en op steeds meer plekken binnen de gezondheidszorg ingezet. En met succes. Toch moeten veel verpleegkundig specialisten nog regelmatig uitleggen wat hun functie precies inhoudt. “Dat is jammer, want verpleegkundig specialisten kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan de kwaliteit van de zorg” zegt Jolien Bouman (31). Zij is verpleegkundig specialist op de Intensive Care (IC) van het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht/Nieuwegein.
Het beroep van verpleegkundig specialist werd een aantal jaar geleden geïntroduceerd omdat de zorg steeds complexer wordt. De gedachte is dat verpleegkundige specialisten veelvoorkomende medische taken over kunnen nemen van de arts of medisch specialist, de zogenoemde taakherschikking. Artsen kunnen zich dan op de meer specialistische zorg richten. De zorg kan op die manier efficiënter georganiseerd worden. Verpleegkundig specialisten mogen binnen het specialisme waarin ze zijn opgeleid een behandelrelatie aangaan met een patiënt en bijvoorbeeld medicatie voorschrijven.
Volledig ander werk
Jolien Bouman werkte al als verpleegkundige op de Intensive Care toen zij de masteropleiding tot verpleegkundig specialist ging doen. Nu werkt ze op de IC als verpleegkundig specialist. Wat betekent het in de praktijk? “Als verpleegkundige op de IC had ik één of twee patiënten onder mijn hoede aan wie ik verpleegkundige zorg gaf. Nu heb ik zo’n acht patiënten en doe ik hetzelfde werk als een arts-assistent op de Intensive Care. Ik doe lichamelijk onderzoek bij de patiënten, bekijk het medische beleid en loop visite met de verpleegkundigen. Daarna bespreek ik de bijzonderheden met mijn supervisor, de intensivist van de IC. Ik heb geen taken meer in de ADL van de patiënten en als een patiënt belt, kom ik daar niet op af. Ik heb echt een andere taak gekregen. Dat geldt voor alle verpleegkundig specialisten. Ik denk dat 98% volledig ander werk doet omdat je ook hele andere dingen mag en kan. Dat is ook de meerwaarde van de verpleegkundig specialist.”
Specialisme
Er zijn vijf specialismes binnen het beroep van verpleegkundig specialist. Jolien koos voor het specialisme intensieve somatische zorg en is de eerste verpleegkundig specialist op de IC van het St. Antonius Ziekenhuis. “In het begin was het voor ons ook zoeken hoe we het aan zouden pakken, want ik had geen voorbeeld. Op de Intensive Care komen patiënten met zoveel verschillende soorten ziektes en aandoeningen, dat het te veel zou zijn om dat allemaal in één keer op te pakken tijdens de opleiding. We hebben mijn specialisme daarom op cardio-thoracale chirurgie gezet. Dat is binnen het St. Antonius Ziekenhuis een heel groot specialisme. We opereren de meeste mensen per jaar in Nederland. Binnen dat specialisme kun je makkelijk met laag complexe zorg beginnen en met hoog complex eindigen. Bovendien kom je binnen de thoraxchirurgie met bijna alle medische problemen in aanraking. Van nierinsufficiëntie tot infecties en verstoringen in de neurologie. Ik heb ook stages gelopen op andere afdelingen, wat heel erg leerzaam was. Op de IC ben je toch een generalist, vergeleken met andere specialismes die heel specifiek met iets bezig zijn.”
Posttraumatische stressstoornis
Naast haar medische taken, houdt Jolien zich ook bezig met verbetertrajecten en geeft ze scholingen aan verpleegkundigen en aan arts-assistenten. Juist deze taken van de verpleegkundig specialist kunnen binnen een team echt toegevoegde waarde hebben. Jolien: “Als verpleegkundig specialist initieer ik innovaties die de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren. Omdat ik al langer op de IC werk, kan ik verbeterpunten opmerken waarmee we aan de slag gaan. De nazorg van IC-patiënten is bijvoorbeeld een belangrijk punt voor onze afdeling. We weten dat patiënten veel klachten kunnen overhouden aan hun opname op de IC. Lichamelijk, maar ook psychisch. Mensen kunnen bijvoorbeeld een posttraumatische stressstoornis krijgen van hun IC-opname. Daarnaast houd ik me bezig met de screening en behandeling van sepsis. Sepsis is een ernstige ziekte die veel voorkomt op IC’s. Een tijdige herkenning kan de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren. Verder richt ik me met twee collega’s op evidence based practice, zodat we de verpleegkundige zorg op de IC zo evidence based mogelijk inrichten.”
Arts of verpleegkundige
De overschakeling van verpleegkundige naar verpleegkundig specialist was best even wennen. “Voor mij was het net zo gek als voor de verpleegkundigen. Eerst was ik één van hen, die precies hetzelfde werk deed. En nu ineens lopen we visite en geef ik de opdrachten in plaats van dat ik ze uitvoer. Maar tijdens mijn opleiding heb ik continu op de afdeling gewerkt, dus we hebben die verschuiving wel samen meegemaakt. Voor patiënten is het beroep verpleegkundig specialist nog niet altijd duidelijk. Als ik bij een patiënt kom en ik zeg dat ik verpleegkundig specialist ben, dan vragen ze heel vaak om een glaasje water in plaats van te vertellen waar ze precies last van hebben. Of ze denken dat ik de dokter ben en dat klopt ook niet. Ik moet dus vaak uitleggen wat mijn rol inhoudt. In Amerika, waar het beroep vandaan komt, is het beroep al veel meer ingeburgerd. Maar daar bestaat het al zo’n 30 jaar. Het woord ‘verpleegkundig specialist’ zegt ook nog niet zoveel over het beroep. Dat is hetzelfde als je zegt dat je arts bent. Je wilt dan ook weten of iemand huisarts is of gynaecoloog. Zo moet je dat bij verpleegkundig specialisten ook zien. Iedereen doet heel wat anders in zijn specialisme.”
Ideaal
Voor Jolien ligt haar hart duidelijk bij de Intensive Care. “Vroeger wilde ik in Afrika ontwikkelingswerk gaan doen, maar dat is er nooit van gekomen omdat er andere leuke dingen op mijn pad kwamen. Het mooie aan de Intensive Care-zorg vind ik dat het zo veelzijdig is. Het is een vrij jonge tak van zorg die nog ontzettend in ontwikkeling is, ook gezien de techniek die zo snel gaat. Tegelijkertijd is de Intensive Care-zorg ingewikkeld. Er kan nog veel onderzoek worden gedaan en winst worden behaald. Dat maakt het ook zo interessant. Mijn ideaal is dat er nog meer verpleegkundig specialisten worden opgeleid bij ons op de IC en misschien ook wel elders in Nederland op de IC’s. En vooral dat we als team blijven streven naar een goede kwaliteit van zorg.”
Heb je een tip voor andere verpleegkundigen die overwegen verpleegkundig specialist te worden?
“Doen! Het is een ontzettend leuk en interessant beroep. Als je het leuk vindt om die verdieping voor je afdeling in te zetten, zou ik zeggen: ga met je leidinggevende praten en initieer het. Zo is het bij mij ook gegaan. Niemand heeft me gevraagd of ik het wilde doen, maar het leek mij ontzettend leuk. Mijn leidinggevende stond gelijk helemaal achter mij. Zo zijn we langzaam de plannen gaan uitrollen. Het is pittig en het vraagt veel van je, maar het is nog leuker dan ik had gedacht. De verantwoordelijkheid die je hebt, voelt zwaarder, maar daar leer je geleidelijk aan mee omgaan.”
