In de afgelopen twaalf jaar ging mijn werk als verpleegkundige met vallen en opstaan. Door de jaren heen heb ik werkervaring op kunnen doen op verschillende afdelingen. Hierbij heb ik veel te maken gehad met valincidenten van patiënten.
Met name de kwetsbare ouderen die opgenomen worden in een zorginstelling lopen een verhoogd risico op valincidenten. Zo belandden er in 2019 ruim 109.000 65-plussers op de SEH, na een valincident in de thuissituatie. Een ongeluk zit immers in een klein hoekje maar kan verstrekkende gevolgen hebben voor de patiënt. Denk niet alleen aan botbreuken, maar ook aan angst, verminderde mobiliteit en afname van spiermassa. De patiënt belandt in een vicieuze cirkel waarbij hij minder actief wordt en minder durft te ondernemen. Het fysieke functioneren gaat achteruit, spiermassa gaat verloren en zo is het cirkeltje rond. Er ontstaat een verhoogd valrisico.
Voorkomen is beter dan genezen
Valpreventie is een belangrijk onderdeel van het verpleegkundig vak en begint bij een vroegtijdige signalering en inventarisatie van de mogelijke risico´s. Voorkomen is immers beter dan genezen, nietwaar? Bij opname van de patiënt wordt er een vragenlijst ingevuld om het functioneren van de patiënt vooraf aan de opname in kaart te brengen. Had hij hulp nodig bij de ADL of gebruikte hij een loophulpmiddel? Afhankelijk van de score kunnen er preventieve maatregelen getroffen worden.
Zo werpt een arts een kritische blik op de medicatie en kan risicovolle medicatie, zoals bijvoorbeeld diuretica of benzodiazepines, indien nodig worden gesaneerd. Ook de fysiotherapeut en ergotherapeut kunnen ingeschakeld worden om ervoor te zorgen dat de patiënt de juiste hulpmiddelen ter beschikking heeft voor een optimale mobilisatie.
Verpleegkundige taken bij valpreventie
Als verpleegkundige speel je een belangrijke rol in het voorkomen van valincidenten bij ouderen. Zo is het belangrijk om het dag-en-nacht-ritme te bevorderen, zodat de patiënt uitgerust aan zijn dag kan beginnen. Activeer de patiënt zoveel mogelijk en stel indien nodig een dagschema op. Kijk kritisch naar obstakels rondom de patiënt en laat ’s nachts een klein lampje aan zodat de patiënt zich kan oriënteren.
Gelukkig beschikken we tegenwoordig over vele technologieën die het voor ons als zorgverlener nét dat stukje makkelijker maken. Zo kan een vrijheidsbeperkende interventie zoals een dwaalsensor al uitkomst bieden. Maar ook een valmat of posibed kunnen bijdragen aan het voorkomen van valincidenten.
Valpreventie in de praktijk: alert blijven
Tijdens een van mijn diensten hoorde ik laatst een harde bonk. Meteen stond ik op en liep ik richting het geluid, waar ik patiënt Jan op de grond aantref. Hij wilde zelfstandig naar het toilet gaan en is daarom over de bedhekken geklommen, maar is daarbij op zijn hoofd terecht gekomen. Na lichamelijk onderzoek en een CT cerebrum bleek de schade gelukkig mee te vallen en kwam Jan er met de schrik van af. Nadat ik hem weer veilig terug in bed heb gelegd, met de bedhekken dit keer omlaag, rapporteer ik het incident in zijn dossier en draag ik mijn collega over om een eventuele valsensor te overwegen.
De opnamereden was een delier bij een urineweginfectie, waarbij er in het verleden nooit eerder sprake was geweest van een valincident. Het delier was inmiddels verbleekt en Jan wacht op een plekje in het verpleeghuis. Er was geen direct valgevaar en ook bij opname scoorde meneer niet hoog op een valrisico. Tóch heeft het valincident plaatsgevonden.
Situaties zoals deze komen helaas regelmatig voor en ik druk dan ook mezelf, maar ook mijn collega’s, op het hart om alert te blijven en een extra oogje in het zeil te houden. Ook wanneer de kans op een valincident klein lijkt. Een ongeluk zit immers in een klein hoekje, dat blijkt wel weer.
