We leven in een hectische samenleving. Iedere dag worden we overspoeld met prikkels en we nemen maar weinig tijd om echt stil te staan bij wat we allemaal meemaken. Aandacht, verveling en tijd om te lummelen hebben we steeds minder. Ook de hulpverlening is door de efficiëntie-molen gegaan.
We willen snel weten wat er met iemand aan de hand is om hem of haar vervolgens zo snel en effectief mogelijk te behandelen. Het lijkt wel alsof alles in een sneltreinvaart moet gebeuren, maar doet dit gehaaste gedrag ons wel goed?
We willen te snel in actie schieten
Tijdens een overleg met een collega denk je ineens aan dat ene belangrijke telefoontje dat je nog moet voeren. Tijdens een bezoek aan een zorgvrager dwalen jouw gedachten af bij zijn of haar langdradige verhaal. Andersom kan dit ook gebeuren: jouw gesprekspartner geeft je het gevoel dat jouw verhaal niet belangrijk genoeg is. Hij of zij kijkt steeds over jouw schouder heen naar een ander of onderbreekt je en begint zijn eigen verhaal te vertellen. Echt luisteren is dan niet meer aan de orde.
Ik betrap mezelf of mijn collega’s er soms op dat we (te) snel in de actie-modus belanden. Met goede bedoelingen, dat wel. Vanuit ons zorghart willen we dingen maar al te graag oplossen voor een ander, we werken het liefst zo oplossingsgericht mogelijk. Een tiental interventies schieten ons al te binnen bij het horen van een ‘hulpvraag’, maar zijn deze interventies wel van belang voor de ander?
Je hoeft niet altijd vragen te stellen
Wat als jouw gesprekspartner gewoon even zijn hart wil luchten en alleen gehoord wil worden? Deze vraag werd voor mij beantwoord tijdens een bijzondere avond van een aantal maanden terug. In een huiselijk kantoor van een ggz-organisatie heb ik samen met mijn medestudenten geluisterd naar drie boeiende levensverhalen van mensen. Vooraf werd expliciet aan ons gevraagd om geen vragen te stellen, alleen te luisteren. Ik dacht: makkie! Zelf even stil zijn en ‘gewoon’ luisteren naar de ander, dat is toch niet zo lastig?
Makkelijker gezegd dan gedaan, dat blijkt. Allerlei vragen gingen door mijn hoofd heen tijdens het luisteren. Vragen ter verdieping of ter verduidelijking, maar voor wie? Voor mijn gesprekspartner of voor mezelf? Ik besloot de vragen achterwege te laten zoals gevraagd was, hoe onnatuurlijk dit ook voelde. Ik bleef luisteren naar deze aangrijpende verhalen. Door juist geen vragen te stellen, is er op een bijzondere manier contact onstaan. Een echte eye-opener die mij opnieuw bewust heeft laten inzien waarvoor ik dit vak heb gekozen: er zijn voor de ander.
Hulpverlenen is ook luisteren
De kern van hulpverlenen gaat juist over goed kijken, aandachtig luisteren en samen tot nieuwe inzichten komen. Om mensen te kunnen begrijpen is het van belang te luisteren naar waar ze vandaan komen, wat er is gebeurd en waar ze naartoe willen. Door juist even geen vragen te stellen, verhalen niet te verzachten en de drang om interventies te plegen bewust te verdringen, kom je met een ander in contact. Daarmee geef je de ander een kans op herstel en jezelf een mogelijke levensles.
