De laatste tijd is euthanasie weer regelmatig negatief in het nieuws. Steeds vaker hoor je verhalen over artsen die voor de rechter moeten verschijnen omdat er getwijfeld wordt of een euthanasie wel volgens de regels is uitgevoerd. Als je het mij vraagt slaan we hier veel te ver in door. Natuurlijk dient er uiterst voorzichtig en zorgvuldig gehandeld te worden, maar het lijkt haast wel alsof er een heksenjacht gaande is. Iets waar mensen zoals mijn cliënt met een uitzichtloos lijden, last van hebben. Want steeds meer artsen willen hun vingers hier niet aan branden.
Desondanks besloot ik mijn cliënt met doodswens te helpen met haar inschrijving voor de levenseindekliniek, in de hoop dat haar aanvraag behandelt wordt. Al is het maar zodat ze zich gehoord voelt. Al enige tijd begeleid ik namelijk een cliënt met een ernstige depressie. Naast haar depressie heeft deze mevrouw ook een waslijst aan lichamelijke ongemakken. Met name haar -weliswaar goedaardige – hersentumor veroorzaakt veel problemen.
Door deze combinatie van ziektebeelden en bijkomende angstklachten heeft ze een doodswens. Iets dat ze me vanaf de eerste dag dat ik bij haar over de vloer kwam al duidelijk maakte. Het liefste zou ze in haar slaap sterven, daar zou ze meer dan gelukkig mee zijn. Ook kampt ze met suïcidale gedachten, maar geen concrete plannen. En hoewel ik vind dat er voorzichtig gehandeld moet worden bij zelfmoordgedachten, begrijp ik mijn cliënt eigenlijk heel erg goed. Ik zie haar ook lijden.
Een doodswens is nooit aandachttrekkerij
Iets dat helaas nog steeds vaak gezegd wordt is dat een doodswens vaak maar aandachttrekkerij is. Evenals: ‘’Iemand tegenhouden die zelfmoord gaat plegen is zinloos. Als iemand écht dood wil, dan voert hij zijn plan vroeg of laat tóch wel uit.’’ Ook zo’n dooddoener (haha, snap je ‘m?). Iemand die dood wil, roept dit altijd vanuit een achterliggend probleem. Of dit nu ‘ik heb een uitzichtloos lijden’ of slechts een ‘help me, ik heb geen overzicht meer’, is. Het komt áltijd ergens vandaan. Iedereen heeft zo zijn eigen reden om dit te denken. Bij de een is het in een opwelling en bij de ander een langer bestaande wens. Maar stuk voor stuk een schreeuw om hulp. Zo ook voor mijn cliënt.
Inmiddels praten we regelmatig over haar wens. Natuurlijk voelde het in het begin een beetje ongemakkelijk maar het onderwerp negeren is nog veel vreemder. Het is in alle gevallen in ieder geval het beste om het bespreekbaar te maken. Door iemands doodswens te negeren of te bagatelliseren, kan het alleen maar erger worden. Dus in plaats daarvan praten we heel luchtig over haar gedachten en heel soms gniffelen we er zelfs om. Maar vaak gaat het ook gepaard met veel verdriet. Een tijdje geleden, tijdens een van onze gesprekken kregen we het over de levenseindekliniek en over het feit dat ze zich graag wilde aanmelden maar niet goed wist hoe. Hoewel het wel een beetje vreemd voelde, besloot ik om haar te helpen bij deze aanvraag. We zochten samen informatie op en vulden een heel boekwerk aan papieren in over haar klachten en allerlei andere zaken. Ook dat hoort in mijn ogen bij het verlenen van goede zorg.
De cliënt blijft de regie houden
Wanneer alle papieren verstuurd zijn neemt de levenseindekliniek contact op met de huisarts en patiënt. Daarbij wordt er bekeken of de patiënt in staat is om ofwel voor een gesprek naar de levenseindekliniek te komen of waarbij er een huisbezoek wordt ingepland. In het geval van mijn cliënt werd het dat laatste. Helaas betekende dit ook dat het veel langer ging duren voor ze gehoord kon worden. In de formulieren en op de website staat nadrukkelijk beschreven dat de cliënt tot het einde de regie blijft houden. Ze kan haar aanvraag ook ieder moment intrekken als ze besluit om toch niet door te willen gaan met de kliniek.
Dat heb ik ook nog tientallen keren benoemd naar haar, maar haar besluit stond vast. Dat klinkt misschien logisch, maar ik kan me voorstellen dat sommige mensen denken dat wanneer ze zich aanmelden, ze hier niet meer zo makkelijk onderuit kunnen komen. Dat invullen ging natuurlijk niet zonder slag of stoot en bracht de nodige emoties met zich mee. Voor haar partner maar vooral ook voor haar zelf, want eerlijk is eerlijk, diep van binnen wil niemand dood. Althans, niet als alle omstandigheden oké zouden zijn. Het is het lichamelijk of psychisch uitzichtloos lijden dat deze wens met zich meebrengt. Stiekem pinkte ik dan ook een traantje weg.
Complex
Inmiddels zijn we een paar maanden verder en staat er dus een oriënterend gesprek gepland waarbij bekeken wordt of iemand genoeg ongemak ervaart of dat er nog andere dingen gedaan kunnen worden om dit ongemak te verminderen naar dragelijk. Dat lijkt me trouwens heel erg lastig te meten, want iedereen ervaart lichamelijke en psychische lijden natuurlijk op een andere manier. Daarnaast wordt het complete medische dossier opgevraagd en wordt er contact opgenomen met de huisarts en andere betrokken disciplines. Vervolgens zal er beslist worden of iemand in aanmerking komt en zal er een onafhankelijk arts worden ingeschakeld (een SCEN arts).
Al met al een hele procedure. Of het sneller en simpeler zou moeten kunnen weet ik niet. In sommige situaties denk ik van wel, maar het blijft iets dat erg complex is. Hoewel ik voor mijn cliënt met heel mijn hart hoop dat ze op andere manieren geholpen kan worden zodat ze het leven weer wat meer ziet zitten, hoop ik ook dat als dit niet lukt, ze niet oneindig lang hoeft te lijden. Tot die tijd probeer ik er voor haar te zijn en naar haar te luisteren.
Vertrouw op je onderbuikgevoel
Wat ik met dit persoonlijke verhaal wil bereiken? Ik wil vooral laten zien dat praten over ‘’de dood’’ niet zo’n lading hoeft te hebben en dat je door alleen al naar je cliënt te luisteren een enorme opluchting kan geven. Wuif het nooit weg, maar maak het ook niet groter dan het is. Dingen zeggen als: ‘dat moet je niet zeggen’, of ‘kijk eens naar alle mooie dingen die je wel hebt’, heeft absoluut geen zin. Daarmee ontken je iemands gevoelens. Vind je dit zelf moeilijk? Schakel dan in samenspraak met je cliënt iemand in die hier wel bij kan helpen.
En ten slotte: vertrouw op je onderbuikgevoel. Voelt het niet goed? Kom je er door er samen over te praten niet uit en heeft iemand concrete plannen om het heft in eigen handen te nemen? Lijkt hij of zij niet bij zijn volle verstand? Schakel dan hulp in. Op 113.nl vind je heel veel informatie en tips zoals het maken van een veiligheidsplan. En bij een acute levensbedreigende situatie bel je natuurlijk altijd 112.
Ben jij zorgprofessional en op zoek naar de inhoudelijk mooiste opdrachten in de GGZ?
DNZ heeft dé opdrachten en vacatures voor Psychiaters en Verpleegkundigen als ZZPer of in vast dienstverband.
