In de ouderenzorg kom je veel huidproblemen tegen. Vaak is dit een gevolg van de normale veroudering van de huid. Wijkverpleegkundige Ineke komt in de praktijk veel ouderen tegen met eczeem, jeukklachten, skin tears, candida, interigo, incontinentiedermatitis, Ulcus cruris en diabetes ulcera. Ze deelt haar kennis.
Regelmatig valt me op dat de verzorging van de huid niet voldoende is. Zo wassen veel ouderen hun huid dagelijks met zeep of een geparfumeerde douchegel, wat het uitdrogen van de huid juist versterkt. Als de benen worden gezalfd na het uittrekken van de steunkousen, wordt een product gebruikt met veel alcohol. Ook dat droogt de huid uit.
Huidproblemen bij ouderen
Vanaf je dertigste levensjaar neemt de veroudering van je huid toe en wordt het droger, minder elastisch, dunner en kwetsbaarder. Droge huid voelt vaak ruw aan, met schilfers door een tekort aan vocht en beschermde vetten. Hierdoor kan de oudere huid zich minder verweren tegen micro-organismen en kunnen huidproblemen ontstaan. (Schim van der Loeff-van Veen, 2017)
Tijdens de ochtendzorg bij meneer B. zie ik dat zijn benen erg droog zijn. Deze cliënt draagt dagelijks steunkousen en in de avond worden zijn benen gezalfd met lanette crème. Meneer doucht zich zelfstandig, maar toch vraag ik mij af hoe zijn huidzorg is. Diezelfde ochtend kom ik bij mevrouw S., zij heeft alleen hulp bij het druppelen van de ogen. Ze geeft aan dat zij zo’n jeuk heeft en wat roodheid onder haar borsten. Tijdens de huidcontrole blijkt mevrouw last te hebben van interigo met een candida infectie. Ook heeft zij last van veel schilfers op haar huid. Later krijg ik een alarmering: meneer G. heeft zich gestoten. Bij binnenkomst blijkt hij een skin tear te hebben op zijn linker onderarm. Meneer was naar eigen zeggen alleen langs de deurklink gelopen, maar hij heeft een hele dunne en rimpelige huid.
Dit moet je vooral niet doen
Wanneer we gaan kijken naar de verpleegkundige diagnoses, dan komen we uit op een huiddefect (beschadigde epidermis en/of dermis) en weefseldefect (beschadiging van de huid). (Herdman & Kamitsuru, 2018-2020) Voor verpleegkundige interventies hebben we als verzorgenden en verpleegkundigen veel hulpbronnen naast onze kennis, zoals protocollen, richtlijnen en misschien wel een wondverpleegkundige. Ik wil daarom graag wat aandacht richten op de preventie van huidproblemen.
Preventie begint bij het verzorgen van de oudere huid. Ik wil niet zeggen dat je daarmee alle huidproblemen kan voorkomen, maar met de volgende aandachtspunten behaal je winst op het gebied van huidverzorging. Zeep en veel douchemiddelen bevatten reinigingsmiddelen die de beschermende barrière van de oudere huid doen oplossen, waardoor de huid uitdroogt en irriteert. Ook het wassen of douchen met warm water droogt de huid uit. Door je cliënt met zeep aan de wastafel te wassen, belast je de huid ook. Er is hierbij onvoldoende water om de zeepresten goed af te spoelen. Tot slot doet een ruwe badstof washand of handdoek ook meer kwaad dan goed voor de oudere huid. (Schim van der Loeff-van Veen, 2017)
Zo pak je de huidzorg wél goed aan
Wat dan wel? Mijn advies is je cliënt te wassen met een product die dezelfde fysiologische zuurgraad heeft als de huid, zoals bijvoorbeeld Zwitsal, Niveau, Dr. Leenarts, Naïf en Dove. Deze zijn veel minder belastend voor de huid. Sommige producten bevatten ook de huideigen stof ureum, welke de huid tijdens het wassen verzorgt. Daarnaast zou ik adviseren om te wassen met katoenen washandjes en handdoeken, zoals de hydrofiele luiers en hydrofiele washandjes. Schuur niet, maar dep. Geeft je cliënt aan dat je poedelt? Benoem dan waarom je dit zo doet. Je kan overigens ook de in lotion gedrenkte verwerpwashandjes gebruiken, maar die zijn wel belastend voor het milieu. Goed om te weten: deze doekjes zijn berekend op resten van zinkzalf, bloed en jodium.
Nadat de huid is gewassen en droog gedept, ga je deze verzorgen met een lotion. Hierin is ook mijn advies een product te gebruiken zonder alcohol en parfum, maar met ureum. Bij een droge huid wordt een vette crème geadviseerd (lanette crème, cetomacrogol crème). Belangrijk is om dit in een dunne laag aan te brengen, de huid moet de crème helemaal opnemen. Als de huid erg droog is en je zalft eenmaal daags met een vette crème, kan je de zalffrequentie ophogen.
De effecten van goede huidverzorging
Goede huidverzorging brengt een aantal voordelen met zich mee. In mijn geval doucht meneer B. bijvoorbeeld dagelijks met lauw water en met zeep. Hij liet alleen in de avond zijn benen invetten met een crème (met alcohol en parfum). Meneer doucht nog steeds lauw, maar met een product dat dezelfde fysiologische zuurgraad als de huid heeft en in de avond laat hij zijn benen invetten met Lanette. Binnen twee weken waren de droge benen verleden tijd en ook de wondroos die hij met enige regelmaat had is verdwenen. Dan meneer G.: hij stoot zich nog regelmatig, maar zijn skin tears genezen nu veel sneller dan voorheen, nadat hij zijn huid anders is gaan verzorgen.
Mevrouw S. bleek naast de smetplekken met een Candida infectie ook gevoelig te zijn voor eczeem. Ze kreeg extra zorg voor de behandeling voor haar smetplekken. Ook bij haar is voorlichting gegeven over huidverzorging. Mevrouw gebruikte sterk geparfumeerde producten voor het wassen en de verzorging van haar huid. Nu zij huidvriendelijke producten met ureum gebruik, is haar huid weer rustig. Ook de eczeem! Ze voelt zich hierdoor vrouwelijker en maakt zichzelf nu weer op. Ze is duidelijk versterkt in haar zelfzorg. De zorg voor het druppelen van de ogen is ook gestopt. Doordat haar zelfvertrouwen groeide, heeft ze geleerd om haar ogen zelf te druppelen met een druppelbril.
Mijn advies is om je cliënten voor te lichten over goede huidverzorging. Dit kan individueel advies zijn, maar groepsvoorlichting is ook mogelijk. Belangrijk is dat je het belang van goede huidzorgverzorging duidelijk maakt en dat je het risico op huidproblemen kan verkleinen. Voor de (wijk)verpleegkundigen onder ons: neem je collega’s hier vooral ook in mee. Organiseer een klinische les en zorg dat er voldoende tijd is om de huidverzorging bij een cliënt toe te passen. Ik begrijp dat we in een drukke en hectische tijd zitten, waarin we amper tijd en aandacht voor de cliënten hebben. Maar dit is investeren, want goede huidverzorging maakt je cliënt gelukkiger en zelfredzamer. Voor je het weet kan je de zorg afbouwen! Het is daarom juist goed dat we in deze vergrijzende maatschappij al eerder aandacht hebben voor huidverzorging.
