Een goede communicatie tussen alle partijen (verpleegkundige, arts en patiënt) is essentieel om veilig de juiste zorg te kunnen bieden. Dit wordt een stuk lastiger op het moment dat de patiënt niet te verstaan is, doordat jullie bijvoorbeeld verschillende talen spreken. Misverstanden liggen dan voor het oprapen.
Een taalbarrière kan ontstaan doordat iemand een migratie-achtergrond heeft en de Nederlandse taal niet goed beheerst, het kan voorkomen bij toeristen die tijdens hun vakantie in het ziekenhuis belanden en zelfs een medische aandoening kan ervoor zorgen dat iemand niet goed uit zijn woorden kan komen. Wat de reden ook is, een taalbarrière zorgt ervoor dat je echt even moet schakelen.
Creatieve communicatie
Verpleegkundige Niels de Wit (22) herkent deze momenten. Na een periode in de ouderenzorg gewerkt te hebben, is hij pasgeleden aan de slag gegaan in het VU Medisch Centrum. Een taalbarrière is hem niet vreemd, hij komt regelmatig in dit soort situaties terecht en weet inmiddels wel hoe je hier goed mee om kunt gaan. Niels: “Ik stel altijd gesloten vragen, dus vragen waarop een patiënt alleen maar ‘ja’ of ‘nee’ kan antwoorden. Soms gebruik ik ook non-verbale communicatie. Bijvoorbeeld door dingen aan te wijzen of iemands hand ergens naartoe begeleiden, in plaats van een vraag te stellen.”
Zoals bij veel dingen word je ook hier steeds beter in wanneer je een situatie vaak genoeg hebt meegemaakt. Elke ervaring heeft andere omstandigheden en vraagt dus om een eigen aanpak. “Zo heb ik eens een patiënt met nierproblemen gehad, die uit het Midden-Oosten kwam”, vertelt Niels. “Hij beheerste de Nederlandse en de Engelse taal niet, dus moesten we echt improviseren met de communicatie. Ingewikkelde vragen stellen was sowieso uitgesloten. Zijn familie sprak wel Engels, maar zij waren niet altijd aanwezig. Met hem moest ik daarom vooral met handen en voeten communiceren. Door zijn hand naar voorwerpen of lichaamsdelen te begeleiden, kon ik aangeven wat ik bedoelde. De man was verward, maar waardeerde het enorm dat we zo meedachten.”
Het belang van een tolk in de zorg
Een professionele tolk was in deze situatie echt een oplossing geweest, maar dat is vaak heel duur en wordt niet vergoed door de zorgverzekering. Een informele tolk is ook niet altijd de oplossing, blijkt uit onderzoek van Nivel. Zij vertalen vaak maar de helft van de vragen van de arts goed. Er is ook vaak een emotionele band tussen de tolk en de patiënt, waardoor het vertalen van heftig medisch nieuws niet altijd makkelijk is. De tolk durft een vraag van een arts dan soms niet te vertalen uit angst voor de reactie van de patiënt of een familielid.
Ook bij spoedsituaties kan een taalbarrière voor extra complicaties zorgen. Als er niemand in de omgeving is die kan vertellen wat iemand mankeert of onder welke omstandigheden hij acuut medische hulp nodig heeft, is het veel lastiger om in te schatten welke hulp hij dan moet krijgen. “Je hoopt op zo’n moment eigenlijk dat er een familielid of tolk aanwezig is”, vertelt Niels.
Het belang van een tolk in de zorg wordt steeds duidelijker, wat ook binnen de politiek wordt opgemerkt. De KNMG schreef de afgelopen jaren verschillende brieven aan de kamer, om aan te dringen op het beschikbaar stellen van meer professionele tolken in de zorg. Op dit moment zijn zij vaak enkel telefonisch bereikbaar en niet fysiek aanwezig, wat de communicatie niet altijd verbetert. Bovendien is het regelen van een tolk door een niet-Nederlands sprekende patiënt erg lastig. Dat gaat vaak gepaard met veel administratief werk, wat moeilijk is voor iemand die de taal niet goed beheerst. Na een uitzending van Kassa over het gebrek van tolken in de zorg, werden er Kamervragen gesteld in de Tweede Kamer. De hoop is dat de tolk uiteindelijk geïntroduceerd wordt in het basispakket.
