Als mens met een licht verstandelijke beperking loop je tegen veel grenzen aan. Je mag dit niet, kan dat niet en moet vooral niet iets gevaarlijks proberen. Onzin, vindt Flow Reizen. Zij organiseren avontuurlijke vakanties voor mensen die een beperking hebben. Op huttentocht in de Alpen, strandvakantie of mee met een hondensleetocht in Lapland: het kan allemaal.
Oprichter Richard Ruiter zag dertig jaar geleden al van heel dichtbij dat er onder deze mensen veel behoefte was voor meer avontuur. Hij vertelt: “Ik heb zelf een broer die in deze doelgroep valt. Hij zag mij met mijn vriendin reizen, bungeejumpen, de wereld ontdekken, en vertelde me dat hij dat ook wilde. Tja, voor mij is dat heel vanzelfsprekend, maar voor veel mensen dus ook niet. Dertig jaar geleden was de wereld nog heel beschermend. Er werd vaak gedacht: dat moet je niet doen, laat dat nou maar.” In diezelfde periode werkt een vriend van Richard juist aan de begeleiderskant, als leiding bij activiteiten voor mensen met een beperking. Ook hij liep aan tegen de grenzen. Richard: “Veel dingen mochten niet van de werkgever, omdat het te gevaarlijk zou zijn. Maar ja, als je het deze groep niet leert, zullen ze zich ook niet kunnen ontwikkelen.”
De twee vrienden sparren over hun ideeën en beginnen samen een reisorganisatie voor mensen met een licht verstandelijke beperking. In de eerste jaren worden er veel try-outs gedaan. “En op die proefreizen moest mijn broer natuurlijk mee!” lacht Richard. “We moesten toch oefenen. Met een klein clubje zijn we op pad gegaan naar de Ardennen, waar we een hoop van hebben geleerd. Hoe reageert deze groep, zijn hun wensen en gedachtes ook echt realistisch. Er werd in die tijd nog vaak geroepen dat mensen met een beperking niet kunnen mountainbiken en geen bergen kunnen beklimmen. Voor ons was dat juist een motivatie, wij dachten: we gaan eens laten zien dat het wél kan. We zijn de uitdaging aangegaan om met mensen die in een rolstoel zitten, blind of doof zijn gewoon te gaan abseilen.”
Deelnemers worden zelfredzaam
Sinds die tijd is er veel veranderd. De organisatie is flink gegroeid en er zijn sinds de jaren ’90 al talloze reizen georganiseerd, van wintersport tot kajakken door de gletsjers in Alaska en kamperen aan het Gardameer. “We organiseren reizen waarbij we deelnemers uitdagen om hun grenzen te verleggen. Dat doen we door de wereld voor ze te openen, zodat zij ook kunnen doen wat wij allemaal willen. We kijken daarbij vooral naar wat er kan, door de omgeving er bijvoorbeeld op aan te passen. Zo wordt de wereld een stuk toegankelijker. We zien dat deelnemers hier een stuk zelfredzamer van worden. Juist door te leren dat dingen fout kunnen gaan, krijg je zelfvertrouwen. Dat lukt niet als mensen altijd maar beschermd worden. Als kind heb je je vingers toch ook weleens verbrand aan een hete pan?” Toch is niet elke reis meteen voor elke deelnemer geschikt, maar daar kan volgens Richard wel aan gewerkt worden. “Je gaat bijvoorbeeld eerst met een gewone wandelreis mee voordat je op huttentocht kan. Dat heeft alles te maken met de veiligheid. Als er een sneeuwstorm ontstaat, moet je daar wel doorheen kunnen.”
Juist door het verleggen van al die grenzen is de impact van deze reizen groot. Richard: “We zien deelnemers groeien tot ze zelfs de stap kunnen zetten om met niet-begeleide reizen mee te gaan of om zelfstandig te gaan wonen. We zullen op reis dan ook niet zeggen: ‘Hey, je veter zit los! Zullen wij ‘m voor je strikken?’, maar stimuleren de zelfredzaamheid. Als je in het buitenland niet weet hoe de parkeermeter werkt, zoek je dat zelf maar uit. Op die manier komen reizigers erachter dat ze dingen dus wel zelf kunnen. Daar worden ze trots van, krijgen ze zelfvertrouwen van en leren ze door communiceren.”
Als begeleider mee op reis
De 26-jarige Aniek van Dillen gaat inmiddels al vier jaar mee op reis met Flow. Na een tijdje meedraaien als aspirant-begeleider, is ze sinds 2020 zelf hoofdbegeleider. “Tijdens de reis zorg ik ervoor dat de deelnemers het leuk hebben”, vertelt ze. “Je zorgt ervoor dat iedereen goed in z’n vel zit, dat de afspraken nageleefd worden en maken samen met de deelnemers een activiteitenprogramma waar iedereen zich in kan vinden.” Het programma samenstellen is nog een hele klus. Er wordt rekening gehouden met de wensen van de groep, de financiën, de mogelijkheden in het vakantieland, het weer en de verdeling van de activiteiten. En er moet altijd voldoende rust in het rooster zitten. Een druk dagje naar Venetië wordt dan bijvoorbeeld gevolgd door een vrije ochtend in het hotel.
Aniek heeft zo inmiddels al aardig wat van de wereld gezien. Met de groepen kwam ze al in Frankrijk, Spanje, Ierland, Schotland, Kroatië en Montenegro. “Het fijne is dat je mag aangeven wanneer bepaalde reizen jou echt niet liggen. Als je het niet prettig vindt om met een busje te reizen, kan je beter op vliegvakantie gaan. Zelf heb ik bijvoorbeeld een gruwelijke hekel aan kamperen dus kan je me beter niet op die reizen inzetten. Ik heb het wel een keer geprobeerd, maar merkte dat ik niet genoeg rust kon vinden en daardoor niet optimaal kon presteren als begeleider. Toch kan een reis je soms juist heel erg verrassen. Dan ga ik naar een land waarvan ik vooraf denk ‘mwoah’, maar blijkt het daar echt heel vet te zijn.”
Eenmaal op reis wordt er behoorlijk wat van de begeleiders verwacht. Zo moet er goed en veilig gereden worden met de busjes, moet de medicatie beheerd worden, ondersteun je bij heimwee en help je de groep met basisdingen zoals door de douane gaan bij Schiphol. Richard vertelt: “Naast al die taken heb je nog een belangrijke rol. Deze doelgroep is namelijk moeilijk te peilen en geeft veel sociaal-wenselijke antwoorden, dus moet je altijd blijven checken of iedereen het echt nog leuk vindt. Bovendien trekt deze groep zich heel erg aan wat de begeleiding doet en daar kan je een hele slimme rol in spelen. Denk bijvoorbeeld op een all-inclusive vakantie in Turkije, waar het eten bij het buffet toch vaak een beetje lauw en onorigineel is. Als jij zelf gaat zeggen: ‘Oh bah, weer hetzelfde’, dan gaat iedereen daarin mee. Je moet daarom een voorbeeld geven dat zij een beetje af kunnen kijken. Als begeleider ben je echt de sfeermaker van de groep.”
Bijzondere ervaringen
De deelnemers die meegaan op reis krijgen veel vrijheid en de kans om te doen wat ze willen, maar ze moeten zich wel aan de individuele afspraken houden die bij de aanmelding zijn vastgesteld. Niet iedereen mag bijvoorbeeld zonder begeleider op pad of evenveel alcohol drinken. “Soms ontstaat er dan weleens discussie”, vertelt Aniek. “Wanneer er onderling vriendengroepen zijn gevormd, willen ze bijvoorbeeld graag zonder een begeleider op pad. Of vraagt iemand waarom hij niet nog dat extra drankje mag bestellen. Als wij inschatten dat het misschien toch wel zou kunnen, bellen we met de ouders en leggen we de situatie voor. Soms zegt een vader dan bijvoorbeeld dat ‘ie maar gewoon een getal heeft ingevuld bij het aantal drankjes dat zijn kind mag drinken, maar is dat extra biertje helemaal geen probleem.”
Door het intensieve werk leren de begeleiders elkaar onderling ook ontzettend goed kennen. In al die jaren zijn er al heel wat stellen uit voortgekomen. “Er zijn al 25 stabiele relaties ontstaan, sommige koppels gaan nu zelfs trouwen en hebben kinderen gekregen. Dat vinden we ontzettend leuk! Al mogen ze natuurlijk niet daten tijdens het reizen zelf”, lacht Richard. “Het is een soort familie, een gezellige club met mensen waar iedereen zich thuis voelt. Onze deelnemers voelen zich veilig, herkennen zich in anderen en kunnen dat stapje extra zetten. Het is een doelgroep die van zichzelf weet dat ze een beperking hebben. Dat maakt het voor hen extra moeilijk want ze willen zo graag bij die bovenlaag horen, daar knokken ze hun hele leven voor. Op deze reizen merken ze dat ze niet alleen zijn en iedereen gewoon zichzelf mag zijn.”
Meer weten over de groepsreizen voor mensen met een beperking?
Luister naar onze podcast De Interventie, waarin we met begeleider Daniëlle in gesprek zijn gegaan. Zij vertelt over de unieke ervaringen, de mooie doelgroep, welke reizen allemaal mogelijk zijn én hoe jij ook mee kan gaan.
Dit artikel verscheen eerder in zorgblad ZUS&ZO.
