Een cliënt het gevoel van eigenwaarde geven is een streven voor sociaal pedagogisch hulpverlener Nina Valk. Voor een dementerende cliënt schreef ze een bijzondere brief: “Wekenlang leefde hij op.”
“Ik moet weer glimlachen als ik aan deze man denk”, vertelt sociaal pedagogisch hulpverlener Nina Valk (26), die dementerenden begeleidde in een zorginstelling. Ze had vanaf het eerste moment een klik met een tachtigjarige man met een vergevorderd stadium van Alzheimer. “Het was een bijzonder sympathieke, geïnteresseerde en opgetogen man, een echte gangmaker binnen de instelling. Hij had ook een zorgzame kant: zo opende hij deuren voor mensen in een rolstoel.”
Het meest opvallende aan deze man – volgens Valk – was zijn grote levenslust en positiviteit, ondanks zijn vergeetachtigheid. “Mijn doel was om hem in dit gevoel te laten hangen, zoals veel dementerenden dat helaas verliezen.”
De vreugde kwam deels tot uiting in humor. “Dan gingen we samen de groep observeren, lekker mensen kijken. ‘Die mensen hier zijn wel gek hè?’ grapte hij dan tegen mij. Dan deden we alsof hij kerngezond was en schoten we samen in de lach. Ook mocht ik grapjes maken over zijn ziekte, terwijl andere medewerkers dat absoluut niet konden maken. Hij was een meester in het maskeren van zijn aandoening en kon er tegelijkertijd grapjes over maken.”
Brief in morsecode
Tijdens de vele gesprekken hoorde Valk verhalen over zijn scheepsvaartverleden. Gedurende de Tweede Wereldoorlog zond hij codes uit en werkte zijn leven lang op schepen. “De liefde voor morsecodes kwam keer op keer naar voren”, zegt ze. Het bracht haar op het idee om een brief voor hem op te stellen. “Met mijn iPadje zocht ik ’s avonds woordjes op om te vertalen naar morsecode.” Uiteindelijk legde Valk stiekem de brief op zijn tafel, beginnend met: ‘Dit is een geheime boodschap die alleen jij kunt lezen’. Valk: “De manier waarop de man reageerde, zó enthousiast en ontroerd. Dat vergeet ik nooit…” Tijdens het ontcijferen van de brief ontdekte hij een spelfout in zijn naam. “Dat had ik bewust gedaan om te controleren of hij het daadwerkelijk beheerste. En of hij het doorhad!”
Het verleden levend houden
“Hij werd aangesproken op iets dat zo’n groot deel van hem uitmaakte toen hij nog jonger was. Ik dacht: als ik dát bij hem naar boven kan halen en hem kan enthousiasmeren, behoudt hij plezier in het leven. In de instelling waren dementerenden regelmatig neerslachtig en gefrustreerd. “Bij deze man wilde ik voorkomen dat hij ook zo zou worden”, vertelt Valk. “Hem stimuleren om te doen wat hij nog kan, zodat hij levendig en opgewekt zou blijven, was voor mij het doel.” Het plan slaagde. De vrolijkheid bleef. De man praatte nog wekenlang over de brief. “Dat je zelf een positieve draai aan je leven kunt geven, is iets dat hij me heeft bijgebracht”, vertelt Valk. Hij hield zijn gevoel voor eigenwaarde: “Datgene wat je hebt gedaan en mee hebt gemaakt is ontzettend waardevol en is uiteindelijk hetgeen wat je definieert. Zolang je dat levend houdt, verlies je dat gevoel nooit.”
Aansluiting via spel, zang of andere invulling
“Tijdens mijn opleiding leerde ik om écht naar de persoon te kijken. Hoe sluit je daar het beste bij aan?” Dat kan op vele manieren, maar Valk past hiervoor haar eigen methoden toe. Ze probeert goed te kijken wat ze uit iemands leven kan gebruiken. Gevoelsmatig probeert ze van alles uit met behulp van spel, zang of in dit geval het schrijven van een brief. Soms vist ze een saxofoon uit haar tas. In een verslavingskliniek, waar ze eerder werkte, speelde ze een duet samen met een cliënt. “Dat was een magische avond. In de hal van de kliniek maakte ik samen muziek met een cliënt die werd buitengesloten door de groep. Hij bleek een onderbelicht talent te hebben: het improviseren op de saxofoon. Nadat de groep zijn gave opmerkte, werd hij geaccepteerd.” Lachend: “Alle cliënten haalden zingend hun medicatie op. Dat was nog nooit gebeurd!”
Vreemde eend in de bijt
Valk heeft eigen ideeën ontwikkeld over hoe ze de hulpverlening ziet. Een persoonlijke aanpak van cliënten werkt voor haar het beste. Daarvoor haalt ze alles uit de kast. “De omgeving moet eerst even aan mij wennen, maar over het algemeen wordt het gewaardeerd”, vertelt Valk. Als er iets mislukt haalt ze evengoed haar schouders erover op. “Ik wil achteraf niet denken: had ik dat maar geprobeerd. Ik heb liever spijt van de dingen die ik gedaan heb, dan van de dingen die ik niet gedaan heb.” Valk vervolgt: “Als ik mensen kan inspireren en raken op vlakken die ze zelf niet meer kunnen zien, geeft mij dat voldoening. Ik probeer alle momenten aan te grijpen. Ik ben blij dat ik deze dementerende man een fijn gevoel heb kunnen geven.”
