Er zijn meerdere indicaties voor bloedtransfusies, maar op de helikopter heb je er eigenlijk maar met een te maken: acuut en levensbedreigend bloedverlies. Verpleegkundige Corine Oxer vertelt hoe dat in z’n werk gaat.
Veel van onze patiënten zijn er niet best aan toe en regelmatig is massaal bloedverlies daar een oorzaak van. Denk bijvoorbeeld aan een schotwond in de borst, interne bloeding na een auto-ongeluk, een steekwond in het been, of een acute maagbloeding. Maar hoe gaat dat eigenlijk, bloed toedienen pre-hospitaal? En wat komt daar allemaal bij kijken?
Stop de bloeding
Bij acuut bloedverlies is het belangrijk om de patiënt terug te geven wat hij verliest: bloed. Een zakje NaCl of Ringers brengt de bloeddruk wel tijdelijk omhoog, maar verdunt het overgebleven bloed ook en heeft geen zuurstofdragende capaciteit. Rode bloedcellen in een zakje bloed zorgen voor de distributie van zuurstof in het lichaam. Heb je te weinig circulerende rode bloedcellen, dan ontstaat er een zuurstof tekort in de vitale organen, wat uiteindelijk lijdt tot de dood. En dat kan snel gaan.
In situaties met acuut bloedverlies zijn er twee dingen van levensbelang. Het stoppen van de bloeding en het toedienen van bloed. Dus eigenlijk: gat dichten en de tank weer bijvullen. Soms is het vrij makkelijk om een bloeding te stoppen, bijvoorbeeld door een tourniquet om een been te snoeren of directe druk op een wond uit te oefenen. Maar is het een interne bloeding, dan is het een stuk lastiger om de kraan dicht te draaien. Pre-hospitaal is daar vaak niet zoveel aan te doen, we snijden niet op straat een buik open om een lever te repareren. Wel kunnen we medicijnen geven om bloedverdunners tegen te gaan of te voorkomen dat stolsels afgebroken worden.
Naast het stoppen van de bloeding moet het bloedvolume weer wat op peil gebracht worden. In ieder geval tot er genoeg bloeddruk is om het hart en de hersenen van genoeg zuurstof te voorzien. Daarvoor hebben we zakjes bloed aan boord in een speciaal koelboxje. Dit wordt om de andere dag door de bloedbank in het ziekenhuis klaargemaakt en met een koerier naar de heli basis gebracht, waar we het omruilen met het ‘oude’ bloed.
Dit oude bloed gaat retour naar de bloedbank, waar het nog steeds kan worden gebruikt voor patiënten in het ziekenhuis. Als we tijdens een inzet bloed hebben gebruikt, halen we bij de bloedbank in het ziekenhuis een nieuwe voorraad op. Natuurlijk nadat we de patiënt beneden op de SEH hebben afgeleverd.
De papieren rompslomp
Normaal gesproken hangen er heel wat formulieren aan een bloedtransfusie. Er moet van alles ingevuld en geregistreerd worden, waarna twee verpleegkundigen een dubbele controle doen van het zakje bloed en de patiënt, voordat het toegediend mag worden. Op de snelweg met een bloedende patiënt nog klem in een wrak is dit niet realistisch. We hebben dan ook slechts een formulier waarop maar een paar dingen ingevuld hoeven te worden, en dat doen we pas nadat we de patiënt op de SEH hebben afgeleverd.
Toestemming vragen aan een bewusteloze patiënt gaat natuurlijk ook niet. In deze situaties is er een wet van toepassing die het mogelijk maakt om zonder toestemming toch bloed te geven, medicijnen toe te dienen en behandelingen uit te voeren. We gaan er dan vanuit dat de patiënt instemt met levensreddend handelen, tenzij er een niet-reanimeren verklaring is.
Is er genoeg bloed?
De voorraad bloed is niet oneindig en daar zijn we ons terdege van bewust. Nadat een donor bloed heeft afgestaan kost het nog veel tijd en geld om een zakje bloed klaar te maken voor transfusie. Eenmaal klaar voor gebruik is er een maximale houdbaarheidsdatum die steeds dichterbij komt en hoe ouder het bloed, hoe minder effectief het is. De bloedbank probeert ons altijd ‘vers’ bloed te geven en mede door de uitwisseling drie keer per week proberen we er met elkaar voor te zorgen dat er geen bloed verloren gaat.
Alleen in de zomermaanden is het weleens krap. Dan zijn veel bloeddonoren op vakantie dus komt er minder binnen. Aan onze kant gaat er juist meer uit, want juist in de zomer gebeuren er veel ongelukken in de recreatieve sfeer en geven we vaker bloed dan gemiddeld. Heb je deze zomer nog een uurtje over? Ga dan dus eens langs de bloedbank!
