Waarom zouden we elke dag met de hand de afwas doen als we een vaatwasser hebben? Deze vraag zou je ook kunnen stellen bij bepaalde zorghandelingen die gedaan worden omdat het altijd zo gebeurt, maar waarvoor slimmere oplossingen bestaan die beter zijn voor de cliënt.
Zowel binnen als buiten het ziekenhuis komt steeds meer aandacht voor de vraag of handelingen noodzakelijk en efficiënt zijn. In het project Slim Zorgen van Vilans wordt gekeken naar onnodige zorghandelingen in de ouderen- en gehandicaptenzorg. Sabina Mak is projectleider van Slim Zorgen en vertelt hoe het project in elkaar steekt: “Medewerkers zijn gewend al jaren dingen op dezelfde manier te doen, omdat ze dat zo geleerd hebben of omdat ze dat gewend zijn. Ook als handelingen niet noodzakelijk of zelfs belastend zijn voor patiënten en cliënten.
Wij hebben 10 van dit soort onnodige zorghandelingen in de literatuur en uit de praktijk opgespoord en onderbouwd. Zoals het dagelijks verwisselen van de urineopvangzak. Richtlijnen tonen aan dat urineopvangzakken in principe een week kunnen blijven zitten. Door niet standaard dagelijks de urineopvangzak te vervangen, verklein je de kans op een urineweginfectie en bespaar je materialen. Zo zijn er nog meer handelingen te vinden die gedaan worden omdat we het altijd zo hebben gedaan, maar waarvoor een slimmere oplossing is. De lijst is dan ook nog niet af; ik kan me voorstellen dat er meer handelingen aan toegevoegd worden die efficiënter en beter kunnen.”
Rituelen
Helemaal nieuw is het niet dat er gekeken wordt naar het effect en resultaat van de verleende zorg. De tendens speelt al langer, maar de zorg was er lange tijd nog niet klaar voor, vertelt Sabina Mak. “De urgentie was er niet. Nu de budgetten kleiner worden, wordt er kritischer gekeken naar welke zorg we verlenen en op welke manier. Je wilt niet bezuinigen op kwaliteit. Dus gaan we kijken hoe je efficiënter kan werken zonder aan kwaliteit te verliezen. Zijn handelingen echt noodzakelijk of zijn ze puur rituelen geworden? Van het scheren van de huid voor een operatie was al lange tijd wetenschappelijk aangetoond dat het niet nodig was en dat het zelfs extra risico op kon leveren. Toch duurde het zo’n 10 jaar voordat dit echt veranderd werd.”
Makkelijk is het niet om vaste gewoonten los te laten en nieuwe handelingen eigen te maken, dat blijkt maar weer. Sabina: “Het project Slim Zorgen richt zich heel erg op quick wins die je in de dagelijkse praktijk kunt behalen. Binnen 10 weken zie je al resultaten. Dat maakt het voor zorgteams heel laagdrempelig om er mee aan de slag te gaan. We hebben een digitale screening ontwikkeld die teams vooraf invullen en waaruit naar voren komt welke onnodige zorghandelingen er nog voorkomen. Het team beslist zelf met welke handelingen ze allereerst aan de slag gaat. Iedereen wil de beste zorg voor zijn cliënt en niemand vindt het fijn als dingen veranderen. Daarom is het belangrijk dat het team er achter staat en begrijpt waarom er dingen veranderen. Zonder de cliënt uit het oog te verliezen, want voor hem of haar verandert er ook iets.”
Cliënttevredenheid
Het project loopt nog niet zo lang maar de reacties van de mensen die er mee werken, zijn positief. Een zorgteam binnen Archipel Zorggroep koos er bijvoorbeeld voor om haar cliënten niet meer standaard met water en zeep te wassen, maar over te stappen op het verzorgend wassen. Dagelijks wassen met water en zeep blijkt namelijk voor veel mensen die bedlegerig zijn of in een rolstoel zitten, belastend en pijnlijk door het draaien en tillen. Bij het verzorgend wassen gebruik je geen water en zeep, maar voorverwarmde washandjes of –doekjes met lotion. Uit de resultatenposter van Vilans blijkt dat de cliënttevredenheid is gestegen van een 5 naar een 8 en dat de verandering een tijdsbesparing opleverde van 420 minuten per week. Het illustreert wat het loslaten van onnodige zorghandelingen kan opleveren aan kwaliteit en kostenbesparing.
Vilans is hét kenniscentrum voor de langdurende zorg. Vilans ondersteunt professionals en ontwikkelt praktische kennis die de zorg verbetert. Het centrum is o.a. bekend van het kennisplein Zorgvoorbeter.nl en de Vilans Kick-protocollen.
