In de gehandicaptenzorg moet het initiatief voor een deel van de cliënten veel meer bij henzelf liggen. Ze moeten meer als mensen behandeld en gezien worden, in plaats van als cliënt met een hoge indicatie. Dat is de visie van zorgaanbieder Het Houvast in Tilburg. Naast de zorgvragers, leven ook de zorggevers op.
“Hiervoor heb ik twintig jaar in een organisatie gewerkt waar de mensen allemaal bij elkaar geplaatst zijn in een woonvoorziening op een terrein van een instelling. Hier werd onze doelgroep veelal niet gelukkig van, zo blijkt”, vertelt Carola Spijkers, begeleider bij Het Houvast. Sinds 2015 werkt ze er met veel plezier en deze plek opende echt haar ogen. “Het is allemaal een stuk minder zakelijk dan bij een grotere organisatie. Mensen vinden het vooral belangrijk dat ze serieus genomen worden. Binnen organisaties heb je vaak een planning en deze móét afgewerkt worden. Dat is hier heel anders. Hier zijn de mensen zelf verantwoordelijk voor de invulling van hun dag. Dan krijg je dus ook niet dat mensen twee bruine boterhammen moeten eten of moeten gaan wandelen omdat het op hun rooster staat.”
Minder conflicten
Dat het minder zakelijk is, blijkt ook wel uit het feit dat de cliënten op ieder moment contact kunnen zoeken. En dat gaat heel gemoedelijk: zo worden er over en weer weleens gekke foto’s gestuurd via WhatsApp en doen de werknemers en cliënten zo’n beetje alles samen wat de cliënt maar wil. “Dat kan ook een boodschap zijn, een lunch samen of een dagje pretpark. Daar houden we dan rekening mee in onze planning.”
Brenda van Erp, een collega van Carola, slaat hier direct op aan. “Door onze aanpak zie je ook dat er veel minder conflicten zijn. Als er tegen je wordt gezegd dat je nu dit of dat moet gaan doen terwijl je dat zelf helemaal niet wil, snap ik wel dat er frustraties ontstaan. Hier kunnen mensen zelf bepalen hoe hun dag eruit ziet en wat ze op welk moment doen. Wat dat betreft zie je hier juist dat de incidenten afnemen.”
Dat erkent ook Wessel Snoeren, een andere begeleider bij Het Houvast. Hij vertelt: “Ik zie mensen hier echt opbloeien door deze manier van werken. Een aantal bewoners van een organisatie waar ik vroeger werkte, zijn ook hier naartoe gekomen en dat heeft veel met ze gedaan. Ze zijn van bange, depressieve kluizenaars naar blije mensen gegaan die weer regie over hun eigen leven hebben. Ze zeggen letterlijk tegen me dat ze nog nooit zo blij zijn geweest in hun leven en ook de conflicten zijn veel minder geworden.”
Simpel gezegd krijgen cliënten bij Het Houvast verschillende contactmomenten aangeboden, aangepast op hun behoeften. De organisatie werkt met kernteams die zijn samengesteld door de cliënt zelf. Hij of zij bepaalt op die manier wie er over de vloer komt en hoe vaak dat gebeurt. Het team heeft bovendien veel meer tijd voor contact en heeft daarom het gevoel de cliënten een stuk beter te kennen.
Bijzondere gebeurtenissen
Het werk binnen de gehandicaptenzorg is geen moment saai. De begeleiders maken dan ook een hoop mee. Zo stond Carola laatst met een cliënt in de supermarkt. “Zij begon ineens compleet te flippen tegen de kassamedewerkster. Begon te schreeuwen: ‘teringwijf’ en ‘die boodschappen zijn veel te duur’ en daar sta ik dan achter met een zakje pretzels waar ik op zou trakteren. Toen de cliënt boos wegliep, grapte ik gauw: ‘Kom eraan mop, eerst nog even betalen.’ Daarna heb ik natuurlijk wel nog even een serieuzer gesprek gevoerd.
Het is een verhaal waar ze achteraf om kan lachen. Toch heeft Carola ook een situatie meegemaakt waar ze minder fijn op terugkijkt. “Ik moest zes planten halen voor een cliënt, maar dat bleken wietplantjes te zijn”, vertelt ze. “Heel naïef van mij en dat doe ik natuurlijk nooit meer, maar ik wist niet precies wat ik aan het doen was tot ik op een gegeven moment de plantjes in mijn auto had liggen en ik het begon te ruiken.” Aangezien dit wettelijk niet mag, in ieder geval niet met die hoeveelheid, omschrijft Carola deze situatie dan ook als grensoverschrijdend. “Natuurlijk kunnen wij altijd nee zeggen op een verzoek. In dit geval had ik de situatie zelf niet goed ingeschat.”
Werkwijze moet bij je passen
Als je aan de slag wil als begeleider bij Het Houvast, moet de specifieke werkwijze volgens Brenda wel bij je passen. Ze legt uit: “Het is echt heel anders dan in een instelling. Wij vinden bijvoorbeeld nergens wat van, je laat de dingen maar een beetje gebeuren. En dat moet je ook kunnen, want het komt weleens voor dat er dingen gebeuren waar veel mensen een mening over hebben. Denk bijvoorbeeld aan veel rommel in huis. Wij leggen de verantwoordelijkheid bij de mensen zelf, want belerend toespreken werkt averechts.” Toch zijn er wel grenzen, benadrukt Carola: “Als het echt te ver gaat dan moet je soms wel wat doen, zeker als er bijvoorbeeld kinderen bij betrokken zijn. Als iemand bijvoorbeeld onder invloed is, in de auto stapt en een kind meeneemt. Wij hebben wel een plicht om de meldcode te hanteren.”
In de werkwijze van Het Houvast speelt humor ook een grote rol. Wessel vertelt: “Dat kan je bijvoorbeeld wel inzetten als iemand veel zooi heeft in huis. Soms maak ik er dan gewoon een grapje van: ‘Hé, ik breek hier zowat mijn nek over al die lege flessen, joh!’. Dat komt al heel anders over. We kunnen ook voorstellen om die lege flessen even mee te nemen als we samen boodschappen gaan doen. Zo is het een stuk minder dwingend en ligt de verantwoordelijk nog altijd bij hen.”
Misschien wel het belangrijkste aspect in de werkwijze van Het Houvast is volgens Wessel de onvoorwaardelijke steun: ‘’Het is niet zo dat onze hulp stopt na een slecht moment. Soms kom je uiteindelijk tot de conclusie dat het niet gaat of niet klikt, maar je probeert het wel een tijd lang met iemand.” Volgens Brenda kan je het werk dan ook samenvatten in de zin: ‘Ik ben er voor jou.’ “Zelfs als mensen het grof gezegd verkloten blijven we komen. Het is uiteindelijk hun leven en wij ondersteunen ze, het gaat erom dat ze het gevoel hebben dat er iemand onvoorwaardelijk voor ze is.”
